Τελικά το παιδί σου δεν είναι και τόσο αχάριστο…

της Εύης Καρκίτη

Πριν από πολλά χρόνια, σε ένα ταξίδι στο Λονδίνο, είχα προσέξει στην Tate Britain μια μητέρα να ξεναγείται στα εκθέματα με την εντυπωσιακά μουτρωμένη κόρη της, που δεν ήταν πάνω από 12 ετών. Μιλούσαν σε μια τρίτη γλώσσα, δεν θυμάμαι πλέον σε ποια. Ή μάλλον η μητέρα μιλούσε, η κόρη απλώς κάγχαζε. Προφανώς και εκείνες, όπως και εγώ, τουρίστες στην βρετανική πρωτεύουσα, σε ένα ταξίδι που μπορεί να ήταν αποτέλεσμα αιματηρής οικονομίας, σκέφτηκα πως το κορίτσι δεν είχε δικαίωμα να χαλάσει την χαρά της μαμάς της που βρίσκονταν επιτέλους στον διάσημο ναό της τέχνης.

«Τι αχάριστο παιδί» ανέβηκε αυθόρμητα η κατηγορία στα χείλη μου. Το γεγονός μου έκανε μάλιστα τόση εντύπωση που άρχισα να παρατηρώ από τότε πως, σε αντίθεση με αυτά που θέλει το στερεότυπο, τα παιδικά μούτρα ήταν πολύ πιο διαδεδομένα από ότι τα παιδικά γέλια. Θα έφτανε όμως και η δική μου σειρά. Μερικά χρόνια αργότερα συνόδευσα μουτρωμένα παιδιά σε μουσεία και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, κουβάλησα αδιαμαρτύρητα με εκείνο το κράμα γαϊδουρινής υπομονής και κατανόησης ό,τι κυκλοφορεί σε κουβαδάκι ώστε να κάνουν μπάνιο σε μαγικές παραλίες. Χαμένος κόπος. Πολύ συχνά μια κακοκεφιά, εντελώς άγνωστης για μένα προέλευσης, ορθώνονταν ως ανυπέρβλητο εμπόδιο στην προσπάθειά μου να γίνω η μαμά που ονειρευόμουν, εξασφαλίζοντας πολύτιμες εμπειρίες για τα παιδιά μου. Πολλές φορές αναρωτήθηκα. Μα τι παραπάνω θέλουν από μας; Γιατί δεν χαίρονται την στιγμή που εμείς γινόμαστε συναισθηματικά, σωματικά και οικονομικά θυσία για το χατίρι τους;

Ένας ολόκληρος στρατός από ειδικούς και λιγότερο ειδικούς κατά καιρούς έχουν διατυπώσει ερμηνείες. Μιλούν για βαθιά επικοινωνία την οποία πρέπει να κατακτήσεις με κάποιο μαγικό τρόπο, για ποιοτικό χρόνο που πρέπει να μοιραστείς μαζί τους, ισχυριζόμενοι διάφορες άρες- μάρες στην προσπάθειά τους να δώσουν περιεχόμενο σε τόσο ασαφείς φράσεις. Το μόνο που καταφέρνουν ωστόσο είναι να ρίχνουν νερό στο μύλο της μητρικής και πατρικής ενοχής συσκοτίζοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση παρά βοηθώντας την.

Δυστυχώς τα παιδιά δεν μεγαλώνουν με οδηγίες χρήσης. Όλες οι ντιρεκτίβες αποδεικνύονται απερίγραπτα ανεπαρκείς όταν η πραγματικότητα έρχεται και σε γραπώνει από το λαιμό απαιτώντας να βρεις εδώ και τώρα λύσεις για τα δεκάδες μικρά και μεγάλα προβλήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητα της πιο δύσκολης συνύπαρξης: της δική μας με τα παιδιά που φέραμε στον κόσμο.

Δεν έχω καμιά όρεξη να δικαιολογήσω τα παιδιά. Αντιθέτως, λόγω θέσης οι γονείς είναι εκείνοι που έχουν την συμπάθειά μου. Οι μαμάδες και οι μπαμπάδες που κοιτούν σαστισμένοι το μικρό ή μεγαλύτερο στραβόξυλο να σουφρώνει το στόμα και να γυρίζει επιδεικτικά την πλάτη κάθε φορά που επιχειρούν να δείξουν την ομορφιά ή την ασχήμια της ζωής, όπως φυσικά την κατανόησαν εκείνοι.

Μου πήρε χρόνια να καταλάβω πως κανένα παιδί στον κόσμο δεν είναι υποχρεωμένο να υπηρετήσει το μητρικό (ή πατρικό) όραμα γονεϊκής τελειότητας. Μου πήρε καιρό να κατανοήσω πως τα παιδιά μεγαλώνοντας γίνονται οι άνθρωποι που εκείνα θέλουν να γίνουν ψάχνοντας για λίγο γόνιμο έδαφος ώστε να φυτέψουν τις επιθυμίες τους. Και οι επιθυμίες τους δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτουν με τις δικές μας απλώς γιατί τα παιδιά μας είναι άλλοι άνθρωποι από εμάς, έχουν τις δικές τους προσλαμβάνουσες και πολύ πιθανό τα θέλω μας ποτέ να μην συμπέσουν. Δεν είναι υποχρεωμένα να πανηγυρίζουν γιατί οι γονείς τους επέβαλαν να ζήσουν κάτι, κατά τη δική τους άποψη ξεχωριστό και μοναδικό, ενώ εκείνα μπορεί να ζητούσαν κάτι πολύ πιο απλό και εύκολο: να βγουν και να παίξουν μπάλα με τα φιλαράκια τους.

Σήμερα βλέπω το μουτρωμένο κορίτσι της Tate με ένα διαφορετικό μάτι. Αν ήταν στο χέρι μου θα το γλύτωνα από το μαρτύριο της ξενάγησης και θα το κερνούσα παγωτό ζητώντας του κατανόηση για μας τους μεγάλους που δεν μπορούμε να διακρίνουμε το όριο μεταξύ των δικών μας αντιλήψεων για τη ζωή με τις δικές τους ανησυχίες, την δυσκολία μας να κατανοήσουμε μια απλή σχεδόν αυτονόητη αλήθεια: η χαρά και η ικανοποίηση και το πώς κανείς την βρίσκει είναι υπόθεση προσωπική, ένας εντελώς ιδιωτικός χώρος, που καταργεί κάθε μητρική και πατρική φιλοδοξία. Επιπροσθέτως θα ζητούσα και συγνώμη. Από τη στιγμή που τους παραδίδουμε έναν πολιτισμό γεμάτο δυσαρέσκεια, έναν μουτρωμένο, κατηφή κόσμο γιατί εκείνα να είναι υποχρεωμένα να γελάνε σαν να τους καθαρίζουν αυγά;