newsroom
Το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων πλησιάζει και αξίζει να γνωρίσουμε γιατί πρέπει να βάλουμε κόλλυβα κάτω από το μαξιλάρι μας, καθώς και πολλά ακόμη έθιμα
Όλα τα έθιμα ανά την Ελλάδα για το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων . Το έθιμο με τα κόλλυβα κάτω από το μαξιλάρι, καθώς και πολλά ακόμη, εκ των οποίων μερικά διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται για μία κινητή εορτή και στο σημερινό άρθρο θα δούμε την ημερομηνία που πέφτει φέτος
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων είναι ίδιο πρόσωπο με τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη, γιατί οι βίοι τους μοιάζουν. Η Εκκλησία, όμως, τους τιμά σα δυο διαφορετικά πρόσωπα.
Η εορτή των Αγίων Θεοδώρων είναι κινητή γιορτή η οποία, όπως οι περισσότερες κινητές γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, εξαρτάται από την ημερομηνία που πέφτει το Πάσχα.
Η ημέρα των Αγίων Θεοδώρων γιορτάζεται πάντα μέρα Σάββατο και συγκεκριμένα το Σάββατο της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, που είναι γνωστό και ως ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων. Για το 2025 η ημέρα των Αγίων Θεοδώρων πέφτει το Σάββατο στις ο8/03/25. Διαβάστε παρακάτω:
Γιατί των Αγίων Θεοδώρων είναι ψυχοσάββατο
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεόδωρος ο Τήρων κατά τη διάρκεια ενός λιμού στην περιοχή της αρχαίας Γαλατίας, τάισε τον πληθυσμό μιας ολόκληρης πόλης με κόλλυβα.
Από τότε καθιερώθηκε το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών, δηλαδή ανήμερα της γιορτής του, να μοιράζονται κόλλυβα στις εκκλησίες, ενώ σε κάποιες περιοχές καθιερώθηκε επίσημα ως ψυχοσάββατο.
Σύμφωνα με μια διαφορετική εκδοχή, τα κόλλυβα που μοιράζονται των Αγίων Θεοδώρων συνδέονται με ένα θαύμα που έκανε ο ίδιος ο Άγιος
Πιο συγκεκριμένα, κατά την προβυζαντινή περίοδο, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιουλιανός, που ήταν εναντίον της νηστείας που έκαναν οι χριστιανοί, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών διέταξε να εξαφανιστούν από την αγορά όλα τα τρόφιμα για να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες.
Τότε ο Άγιος Θεόδωρος φέρεται πως παρουσιάστηκε σαν όραμα στον τότε πατριάρχη και του αποκάλυψε το νοσηρό σχέδιο του αυτοκράτορα, λέγοντας του ότι οι χριστιανοί πρέπει να φάνε κόλλυβα αντί για οτιδήποτε άλλο.
Έτσι καθιερώθηκε το πρώτο Σάββατο των Νηστειών οι πιστοί να προσφέρουν κόλλυβα, κάτι σαν ψυχοσάββατο δηλαδή.
Τα έθιμα την παραμονή των Αγίων Θεοδώρων
Σύμφωνα με τον τοπικό λαογράφο Κώστα Λιάπη: «Το βράδυ της Παρασκευής της Καθαροβδομάδας, παραμονιάτικα δηλαδή των Αγίων Θεοδώρων, οι κοπέλες ζητούσαν από τρία πρωτοστέφανα Μαρία κι από ένα παντρεμένο Θόδωρο λίγα σπειριά σιτάρι.
Αυτά τα πάνε στην εκκλησιά να διαβαστούνε και σα γυρίσουν στο σπίτι τους τα «σπέρνουν» κάτω απ’το προσκέφαλό τους, ή, σπανιότερα, και πίσω από την πόρτα της κάμαρής τους. Στα παλαιότερα μάλιστα τα χρόνια έβαζαν κι ένα δρεπάνι.
Την ώρα που λαβαίνει χώρα τούτο το εθιμικό γεγονός οι ίδιες κάνουν την έμμετρη επίκληση:
`Aγι’μ’ Θόδουρι μ’ καλέ μ’ κι καλέ μ’ θαυματουργέ μ’ απ’την έρημου πιρνάς κι τις μοίρες χιριτάς αν εύρεις κι τι μοίρα μου να τηνε χαιριτήσεις. Πλιένουμε δε σκουπίζουμι να’ρθει να μι σκουπίσ’. Βράζου στάρι κι κριθάρ’ στ’ `Aη-Θουδουριού τη χάρ’ κι όποιους είνι να μι πάρ’ να’ρθει να τουν’δω του βράδ’.
Σε κάποια χωριά της Ελλάδας αναβιώνει ακόμα το έθιμο, όπου την παραμονή της γιορτής των Αγίων Θεοδώρων,τα παλικάρια έκλεβαν διάφορα πράγματα, από τις αυλές των σπιτιών των ανύπαντρων κοριτσιών. Ανήμερα της γιορτής τα περιέφεραν σα λάφυρα στην πλατεία του χωριού.
«Άγιε Θόδωρε καλέ, και καλέ θαυματουργέ κι στην έρημο που πας και τις τύχες συναντάς άμα δεις και την δική μου να μου την εχαιρετάς. Αν κάθεται, να σηκωθεί να ράνει να αφήσει όρη και βουνά να ‘ρθει να με μυράνει».
ή την παραλλαγή 2
«Άγιε Θόδωρε καλέ μου άξιε και θαυματουργέ μου κει στην έρημο που πας και τις τύχες συναντάς, σαν ιδείς και τη δική μου να τη διπλοχαιρετίσεις. Αν κοιμάται, να σηκωθεί κι αν είναι μακριά να τρέξει Πλούσια είναι ή φτωχή να ΄ρθει απόψε να με βρει Και το στάρι μου που σπέρνω, μαζί να το θερίσω». Τα κόλλυβα τα τοποθετούν κάτω από το μαξιλάρι για τρία συνεχόμενα βράδια.Τον άνδρα που θα ονειρευτούν ή το όνομα που αυτός θα φέρει θα έχει ο μέλλοντας γαμπρός.
«Στο Ανατολικό Πήλιο φυτρώνει ένα πολύφυλλο κι αρκετά ψηλό μονοετές φυτό που είναι γνωστό με το όνομα «Βεργογιάννης», όνομα που το’δωσε άγνωστο πως και γιατί, η πηλιορείτικη ντοπιολαλιά.
Παραμονιάτικα λοιπόν των Αγίων Θεοδώρων τα κορίτσια του `Aη Δημητρίου (χωριού του Ανατολικού Πηλίου) αφού ζητήσουν και πάρουν από τρία «πρωτοστέφανα» τρεις διαφορετικού χρώματος κλωστές κεντήματος- μία απ’το καθένα- βρίσκουν ένα τέτοιο φυτό και το δένουν, δίχως να το κοιτάζουν και με τις τρεις κλωστές μαζί, διπλαρωμένες σε αλ’σίδι, ενώ σύγκαιρα κάνουν μέσα τους την ευχετική επίκληση στον `Aη Θόδωρο να τους στείλει στον ύπνο τους το σύντροφό τους για να λύσουν μαζί το «Βεργογιάννη»
Aγίων Θεοδώρων 2025 : Πότε πέφτει η γιορτή του Θοδωρή και της Θεοδώρας ;
Ο `Aη-Θόδωρος, ο παραδοσιακός προστάτης των κοριτσιών που βρίσκονται σε ώρα γάμου, ο αριθμός της καλοτυχιάς τρία, τα «πρωτοστέφανα» που φέρνουν πάντα γούρι, τα «Μαριά», η επιλογή των οποίων δεν είναι άσχετη με τη λατρεία της Παναγίας, το σιτάρι, που όμοια με το ρύζι θεωρείται απ’το λαό μας πάντα σαν καλοσήμαδο σύμβολο, τα «γράμματα» της εκκλησίας που φέρνουν τη σφραγίδα της θείας επικύρωσης και συνδρομής στο εθιμικό εγχείρημα και τέλος η επίκληση που αποτελεί απαραίτητο και αναφαίρετο συμπλήρωμα κάθε μαντικής πράξης.»
Αλλού το στάρι το έφερνε ο παπάς και το μοίραζε, αλλού οι «πρωτοστέφανες» ή οι νιόπαντρες το κουβαλούσαν μαζί στην εκκλησιά μέσα σε πουγκάκια ή χάρτινα χωνιά να διαβαστεί από τον παπά κι έπειτα το έπαιρναν τα κορίτσια.
Αυτή υπήρξε η εξέλιξη του εθίμου στη νεότερη γενιά. Το τραγούδι της επίκλησης ακούγεται με πολλές παραλλαγές.
Συνήθως όμως το έλεγαν από τρεις φορές πριν ρίξουν το στάρι κάτω από το μαξιλάρι τους κι επί τρεις συνεχόμενες βραδιές. Μια παλιότερη μαρτυρία αναφέρει πως η επίκληση γινόταν αφού δέναν έναν ζωνάρι στη μέση τους, όπως οι θεριστάδες στη σπορά, και μερικές μάλιστα, κρατώντας συμβολικά, κι ένα δρεπάνι.
Το έθιμο αυτό ανθούσε σε όλη την Ελλάδα. Χαρακτηριστικά είναι και τα σχετικά αποσπάσματα του λαογράφου Γ.Α. Μέγα
«Με κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων . οι ανύπαντρες κοπέλες ζητούν να προκαλέσουν μαντικό όνειρο: βάζουν 3 ή 9 σπειριά σε άσπρο πανάκι δεμένο με μαύρη κλωστή κάτω απ’το προσκέφαλο και προσκαλούν τη Μοίρα με διάφορους τρόπους.
Κυριακή της ορθοδοξίας 2025 : Πότε πέφτει η γιορτή;
`Aλλη μέθοδος ονειρομαντείας, που συνηθίζεται την ημέρα αυτή, είναι η σπορά σιταριού ή κολλύβων με τρόπο μαγικό και η επίκληση της Μοίρας.
Π.χ. στην Αράχωβα της Παρνασσίδας την Παρασκευή παραμονή των Αγίων Θεοδώρων, το βράδυ σπίτια πού’χουν Γιάννη ή Θόδωρο κρεμάνε στην πόρτα τους ένα σακουλάκι με στάρι.
Τα κορίτσια πάνε σε δύο Θοδωράδες κι ένα Γιάννη και κλέβουν, δήθεν, απ’τα τρία αυτά σπίτια λίγο στάρι. Κατόπιν έρχονται στο σπίτι, σκαλίζουν λίγο το χώμα και σπέρνουν το στάρι. Παίρνουν αμίλητο νερό στο στόμα και το φέρνουν ‘ στο δρόμο ακούν ονόματα.
Με το νερό ποτίζουν το στάρι λέγοντας: ‘Σε σπέρνω και σε ποτίζω κι όποιος είναι για νάν τον επάρω να’ρθει να το θερίσουμε μαζί’. Προσέχουν και τι ονείρατα θα ιδούν.
Σε μερικούς τόπους γίνεται το πρωί των Αγίων Θεοδώρων και συγκέντρωση γυναικών και κοριτσιών για μαντικούς σκοπούς και παρόλο που είναι Σαρακοστή ακολουθούν χοροί και διασκεδάσεις.
Έτσι στη Σκύρο ανήμερα των Αγίων Θεοδώρων μαζεύονται τα κορίτσια και κόβουν τ’αρμερόπ’το, χορεύουν, κάνουν μεγάλη διασκέδαση – τ’αρμερόπ’το το κάνουν την παραμονή με αλεύρι και αλάτι κλεμμένα από τρία απίκραντα σπίτια που να έχουν Μαριά ή Γιάννη.
Απ’την ίδια ζύμη κάνουν και όλα τα γράμματα του αλφαβήτου, τα ψήνουν κι αυτά πάνω σε κληματσίδες και τα ξαστρίζουν τη νύχτα στο λιακό μαζί με τ’αρμερόπιτο. Τα ψηφιά από τη ζύμη τα σκεπάζουν μ’ένα κόκκινο πανί και καθεμιά χώνει από κάτω το χέρι και παίρνει ένα. Ό,τι γράμμα πιάσει, από κείνο θ’αρχίζει το όνομα εκείνου που θα πάρει.
Τα κομμάτια απ’τ’αρμερόπιτο τα βάζουν το βράδυ κάτω απ’το προσκέφαλό τους και μελετούν να δουν, ποιόν θα πάρουν.»
Ένα αντίστοιχο έθιμο καταγράφεται και στο βιβλίο «Κοντά στις ρίζες μας (Λαογραφικά Μαγνησίας)», έκδοση του 11ου δημοτικού Βόλου το 1984: «Την ημέρα των Αγίων Θεοδώρων οι ανύπαντρες κοπέλες έκαναν σε μερικά χωριά τις αρμυροκουλούρες. Αυτές ήταν κουλούρες φτιαγμένες με προζύμι και πολύ αλάτι.
Αυτές τις έψηναν και το κάθε κορίτσι έτρωγε από μία ολόκληρη, χωρίς να πιει νερό. Το βράδυ στο όνειρό τους, όποιον δουν να τους δώσει νερό, αυτόν θα πάρουν για άντρα τους.»
Στη Σκόπελο Τα έθιμα των Αγίων Θεοδώρων
Επαιρναν τρία φύλλα συκιάς και έκαναν ένα σταυρό με αλάτι σε κάθε φύλλο. Στα δύο έγραφαν πάλι με αλάτι ένα όνομα γνωστού ενώ στο τρίτο ένα όνομα άγνωστου. Το πρωί κοιτούσαν πιο ήταν ζαρωμένο. Αν ζάρωνε το τρίτο θα παντρευόνταν άγνωστο απο άλλο μέρος ενώ αν ζάρωνε ένα απο τα άλλα δύο θα έπαιρναν πρόσωπο γνωστό τους. Το στάρι των αγίων Θεοδώρων το φύλαγαν για της Φανερωμένης.
Πανσέληνος Μαρτίου 2025: Πότε έρχεται η “Πανσέληνος του Σκουληκιού” και γιατί ονομάζεται έτσι
Στη Γλώσσα των αγίων Θεοδώρων ήταν παλιά αργία. Πήγαιναν στη θάλασσα, έτρωγαν θαλασσινά και στο γυρισμό μαζεύονταν στα σπίτια και έλεγαν αποκριάτικα τραγούδια, παρόλο που οι απόκριες είχαν περάσει. Η τάση των ανθρώπων για διασκέδαση δεν μπορούσε να φύγει εντελώς μετά τις αποκριές. Συνήθιζαν μάλιστα να λένε ένα τραγούδι αποκριάτικο, που άρχιζε “Τ’ άη Θοδώρου το βουνό το υψηλό , το μέγα…”.
Στο Κλήμα τα κορίτσια συνήθιζαν να κάνουν τις γνωστές μαντείες για τον γαμπρό.
Όλα αυτά τα παλιά έθιμα, δείχνουν τη σημασία που είχε για τους ανθρώπους και κυρίως τις γυναίκες ο “γαμπρός”, αλλά και την ανάγκη να γνωρίζουν κάτι από το μέλλον! Στη Νέα Αρτάκη των Αγίων Θεοδώρων, ρίχναμε στάρι και κριθάρι στη διασταύρωση τρίστρατου δρόμου. Ο άνδρας που θα περνούσε πρώτος, θα ήταν και ο γαμπρός και λέγαμε
Σπέρνω στάρι και κριθάρι για του Αγιου Θεοδώρου τη χάρη και όποιος είναι να με πάρει ας έρθει να με πάρει.