Μέγα Σπήλαιο: Το παλαιότερο μοναστήρι στην Ελλάδα με την μαρτυρική ιστορία που προκαλεί δέος και ο σπουδαίος ρόλος του στην επέλαση του Ιμπραήμ. Μια ιστορική και επιβλητική μονή που η όψη της και μόνο σου προκαλεί δέος και η ιστορία της σε καθηλώνει.
Δείτε ακόμα: Παναγιά Δήμιοβα: Η πολύπαθη εκκλησία με την θαυματουργή εικόνα που θεωρείται θρησκευτικό στολίδι
Δέκα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της ορεινής κωμόπολης των Καλαβρύτων, ακολουθώντας κανείς μια γραφική διαδρομή, συναντά τη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Το ιστορικό αυτό μοναστήρι πήρε το όνομά του, όπως εύλογα θα μπορούσε να συμπεράνει κάποιος, από τη μεγάλη σπηλιά, στο άνοιγμα της οποίας χτίστηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Στους 17 περίπου αιώνες ύπαρξης του, το Μέγα Σπήλαιο έχει συνδεθεί με αρκετά απρόοπτα και τραγικά γεγονότα, συχνά απότοκα ευρύτερων καταστάσεων και ανακατατάξεων που σημάδεψαν την ελληνική ιστορία.
Ίδρυση
Πριν ξεκινήσουμε την διαδρομή μας στην ιστορία της μονής, αξίζει να σημειωθεί ότι το Μέγα Σπήλαιο είναι ανδρικό μοναστήρι, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος πυρήνας της μονής δημιουργήθηκε το 362 μ.Χ. από δύο αδέλφια από τη Θεσσαλονίκη. Οι ασκητές Συμεών και Θεόδωρος, ύστερα από αλλεπάλληλες περιπλανήσεις στο χριστιανικό κόσμο, εντόπισαν στην σπηλιά την εικόνα της Παναγίας που αναζητούσαν. Ο θρύλος λέει ότι η Ιερή Εικόνα της Παναγίας είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Σταδιακά, οι δύο ασκητές έκτισαν ένα μικρό Ναό με λίγα μικρά κελιά. Στην προσπάθειά τους αυτή συνέδραμε το πλήθος των πιστών, που συνέρρεαν για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας.
Δείτε ακόμα: Παναγία Βυτουμά: Το Σπήλαιο όπου βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας
Επέκταση και ακμή
Το μοναστήρι άκμασε αργότερα, κατά τον 8ο αιώνα, οπότε και οικοδομήθηκαν συνολικά γύρω στα 80 κελιά. Σταδιακά, το Μέγα Σπήλαιο έγινε μία από τις πιο πολυμόναχες μονές. Επιπρόσθετα, η Μονή είχε μεγάλη ακίνητη περιουσία σε όλη την Ελλάδα. Αξιοσημείωτες είναι η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη, η Θεσσαλονίκη, αλλά και η Αχαΐα και η Ηλεία (τα λεγόμενα “μετόχια”). Η κατοχή αυτών των περιουσιακών στοιχείων είχε αποφασιστική σημασία για την επιβίωση του μοναστηριού λόγω των επανειλημμένων καταστροφών.
Μέγα Σπήλαιο: Οι καταστροφές
Το σύγχρονο οκταώροφο κτίριο δεν έχει σχέση με το πρωταρχικό. Το Μέγα Σπήλαιο, στην πορεία του στο χρόνο, έχει καταστραφεί πολλές φορές. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εκ βάθρων δαπανηρή ανοικοδόμησή της. Πιο συγκεκριμένα, τέσσερις τουλάχιστον πυρκαγιές έχουν πλήξει τη Μονή (840, 1400, 1640, 1934). Ακόμη, πέρα από αυτά, το μοναστήρι έχει λεηλατηθεί ευάριθμες φορές. Ενδεικτικά, έχει υποστεί επιθέσεις και καταστροφές από τους Φράγκους και τους Ενετούς (1685 – 1715), τους Αλβανούς (1770) και τους Γερμανούς (1943). Τα παραπάνω προκάλεσαν όχι μόνο καταστροφή των κτισμάτων, αλλά και απώλεια των περισσότερων κειμηλίων.
Το Μέγα Σπήλαιο και ο ρόλος του στην Επανάσταση
Αξιοσημείωτη υπήρξε η συνδρομή των μοναχών τόσο στα Ορλωφικά (1770), όσο και στην Επανάσταση (1821). Πολλές φορές, παρείχαν στέγη στους κυνηγημένους επαναστάτες, ενώ άλλοτε προσέφεραν υλική βοήθεια. Σημαντική υπήρξε και η συμβολή τους σε τυχόν αντιπαραθέσεις που προέκυπταν. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση πολιορκίας των Καλαβρύτων από το μητροπολίτη των Πατρών Παρθένιο με ομάδα ενόπλων το 1770. Η παρέμβαση του ηγουμένου του Μεγάλου Σπηλαίου και των μοναχών είχε ως αποτέλεσμα την λήξη της πολιορκίας και την ασφαλή αποχώρηση των Τούρκων.
Δείτε ακόμα: Η Παναγιά του Βράχου : Ενα θαύμα στα Μετέωρα Κορινθίας
Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, το Μέγα Σπήλαιο είχε ενεργό ρόλο, αποκρούοντας επιτυχώς όλες τις επιθέσεις. Αποκορύφωμα της επαναστατικής δραστηριότητας ήταν η αναχαίτιση της επέλασης του Ιμπραήμ τον Ιούνιο του 1827. Βέβαια, δεν δίστασαν να σώσουν και Τούρκους αμάχους, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω. Επιπρόσθετα, στη διάρκεια του Εμφυλίου φιλοξενήθηκαν στη μονή Έλληνες πολιτικοί και οι οικογένειές τους, όπως του Αλέξανδρου Ζαΐμη (1824), αλλά και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1821).
Η σφαγή στο Μέγα Σπήλαιο
Στις 8 Δεκεμβρίου 1943, πέντε ημέρες πριν από το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, μία ομάδα Γερμανών διέσχισε το φαράγγι του Βουραϊκού και κατευθύνθηκε προς το Μέγα Σπήλαιο. Προηγουμένως, είχαν περάσει από χωριά της ευρύτερης περιοχής. Έγιναν δεκτοί από τους μοναχούς, τους οποίους και κατηγόρησαν για υπόθαλψη ανταρτών και συνεργασία με την αγγλική αποστολή.
Αν και οι μοναχοί φέρονται να αρνήθηκαν τις κατηγορίες, τα μέλη της Βέρμαχτ διέταξαν να συγκεντρωθούν όλοι οι προσκυνητές και μοναχοί στην αυλή το μεσημέρι. Έπειτα οδηγήθηκαν ένα χιλιόμετρο περίπου μακριά, σε ένα βράχο με επίπεδη επιφάνεια, γνωστό και ως Αλωνάκι (σύγχρονη ονομασία: Ψηλός Σταυρός). Από κάτω υπήρχε γκρεμός ύψους 100 μέτρων. Η απουσία αυτόπτων μαρτύρων επιτρέπει την εξαγωγή μόνο επισφαλών συμπερασμάτων για τον τρόπο εκτέλεσης των θυμάτων.
Δείτε ακόμα: Μαριάμ Σουλακιώτη: Η Ελληνίδα Ρασπούτιν Η μοναχή serial killer που καταδικάστηκε για 150 θανάτους κοριτσιών
Οι πηγές διαφέρουν ως προς τον αριθμό των θυμάτων. Αλλού γίνεται λόγος για 15 και αλλού για 16 νεκρούς. Πέρα από τις εκτελέσεις των μοναχών και των επισκεπτών, οι Γερμανοί προέβησαν και σε πυρπόληση της μονής. Με αυτόν τον τρόπο καταστράφηκαν τα εναπομείναντα κελιά από την πυρκαγιά του 1934. Μετά τον πόλεμο, ανεγέρθηκαν νέα κτίρια, τα οποία αποτελούν και το σύγχρονο μοναστικό συγκρότημα του Μεγάλου Σπηλαίου.
Κειμήλια
Στη μονή σώζονται βυζαντινά εικονίσματα, όπως της Παναγίας με το Θείο Βρέφος (10ος – 12ος αιώνας), της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1808 και πλινθόκτιστα τμήματα της παλαιότερης κατασκευής. Επίσης, σώζεται τμήμα της παλαιάς εκκλησίας (σταυροειδής με τρούλο), πάνω στην οποία χτίστηκε νέα. Ακόμη, το Μέγα Σπήλαιο διαθέτει ένα σπάνιο λάβαρο με τις μορφές τριών βυζαντινών αυτοκρατόρων, χειρόγραφα με μικρογραφίες, το ωμοφόριο του Χρύσανθου Νοταρά, αντιμήνσια, χρυσοκέντητους Επιτάφιους, καθώς και χρυσούς σταυρούς με Τίμιο Ξύλο. Αξιοσημείωτη είναι και η βιβλιοθήκη, με περισσότερους από 3.000 τόμους βιβλίων και πλήθος παλαιοτύπων. Τέλος, υπάρχουν λειψανοθήκες με οστά πολλών Αγίων σε παρεκκλήσιο, αλλά και οι κάρες των ιδρυτών της μονής.
Η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου σήμερα
Η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Ορθοδοξίας στον ελληνικό χώρο. Λόγω της ιστορικότητας αλλά και της περίοπτης θέσης του, σε ένα φυσικό τοπίο άπειρου κάλλους, αποτελεί πόλο έλξης πολλών επισκεπτών. Η χαράδρα του Βουραϊκού που εκτείνεται κάτω από τη μονή, σε συνδυασμό με τις απόκρημνες βουνοκορφές, συνθέτουν ένα σκηνικό μοναδικής ομορφιάς.
Επιπλέον, σύμφωνα με το www.maxmag.gr η αρμονική ενσωμάτωση του κτιριακού συγκροτήματος στο βράχο, σε μία σπηλιά της οροσειράς του Χελμού, δημιουργούν ένα καλαίσθητο αποτέλεσμα. Ατενίζοντας λοιπόν το Μέγα Σπήλαιο, αντιλαμβάνεται κανείς την υψηλή αισθητική και κυρίως πολιτισμική αξία του πολύπαθου αυτού μοναστηριού, που παρά τα τραγικά γεγονότα που το σημάδεψαν, εξακολουθεί να υπάρχει, υποσκελίζοντας κάθε αντιξοότητα.
Δείτε ακόμα: Η Παναγία η Εικοσιφοίνισσα: Η μαρτυρική ιστορία του παλαιότερου μοναστηριού της Ευρώπης Η κτηνωδία των Τούρκων που έσφαξαν 172 μοναχούς
Η Ιερά Μονή εορτάζει στις εξής ημερομηνίες: 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου), 14 Σεπτεμβρίου (Ύψωση Τιμίου Σταυρού) και 18 Οκτωβρίου (Αγίου Ενδόξου και Αποστόλου Λουκά και των Κτητόρων Συμεών, Θεοδώρου και Ευφροσύνης)
