Αναπτύσσοντας την ηθική νοημοσύνη στα παιδιά μας…

daddy cool team

Τι είναι «ηθικό»; Ως λέξη το «ηθικό» ακούγεται «βαρύγδουπο» και μάλλον μερικοί το συγχέουν με τη σεμνοτυφία και τον καθωπρεπρισμό. Αλλά δεν είναι τίποτα άλλο από αξίες όπως ο σεβασμός, η ειλικρίνεια, η δικαιοσύνη, η καλοσύνη, η εμπιστοσύνη, η αξιοπρέπεια.

(βέβαια, αν θέλουμε να το αναλύσουμε διεξοδικά θα πρέπει να ανατρέξουμε σε φιλοσόφους βλέπε Καντ κ.ο.κ αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση που το θέμα μας είναι τα παιδιά ας μείνουμε στα..απλά.. όσο απλά μπορεί να είναι… και μακάρι τα παιδιά μας να έχουν το ενδιαφέρον να το ψάξουν αναλυτικότερα )
Και όταν αυτές οι αξίες έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους; πχ. Λέμε στα παιδιά μας «Πάντα να λες την αλήθεια» και «Πάντα να κρατάς το λόγο σου» αλλά τι γίνεται όταν ένας φίλος τους τους ζητήσει να κρατήσουν ένα μυστικό; Θα πρέπει να κρατήσουν το λόγο τους και να μην το αποκαλύψουν ή αν τους ζητηθεί να το αποκαλύψουν να πουν την αλήθεια; ή για να έχουμε ένα πιο απτό παράδειγμα, τι γίνεται όταν κάποιος συμμαθητής τους στο σχολείο καταστρέφει πχ. κάτι στην αίθουσα… το λένε στον δάσκαλο και τον «καρφώνουν» (και υφίσταται πιθανώς μετά μπούλιγκ από τους συνομηλίκους του) ή το «βουλώνει»;

Μπορεί να είναι μακριά ακόμη για τη μικρή μου όλα αυτά αλλά είναι σκέψεις που και εμένα με.. ταλαιπωρούν ενίοτε.. στο σχολείο δεν υπήρχε περίπτωση να «καρφώσω», η.. κουλτούρα που κυριαρχούσε ήταν ότι δεν μιλάμε για το ποιος το έκανε.. αλλιώς μας εξοστρακίζουν από την ομάδα και στιγματιζόμαστε.. και σ’ αυτή την ηλικία που το μόνο που θες είναι να ανήκεις σε μια ομάδα δεν παίζει να ενεργήσεις διαφορετικά. Οπότε σε μια τέτοια κατάσταση, τώρα που γίναμε γονείς και μπορούμε να δούμε τα πράγματα πιο ολοκληρωμένα, πρέπει να είμαστε πιο προσεχτικοί σχετικά με το τι θα πούμε..

Μελέτες έχουν δείξει πως η ηθική διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία. Δύσκολα κάποιος ενήλικας θα αλλάξει ηθικές αξίες. Και πώς μπορούμε να διδάξουμε τις ηθικές αξίες στα παιδιά μας; Ή για την ακρίβεια να αναπτύξουμε την ηθική νοημοσύνη τους αναπτύσσοντας παράλληλα και τις επτά βασικές αρετές της δηλ. την ενσυναίσθηση, τη συνείδηση, τον αυτοέλεγχο, τον σεβασμό, την καλοσύνη την ανεκτικότητα και την δικαιοσύνη; η «διδασκαλία» σ’ αυτή την περίπτωση είναι σε ένα μεγάλο ποσοστό βιωματική, από την άποψη ότι το παιδί θα διδαχθεί από το πώς ενεργούμε εμείς. Αν μας βλέπει να λέμε ψέματα, θα πει και αυτό, αν μας βλέπει να «κοροϊδεύουμε» θα κάνει το ίδιο κοκ.

Σίγουρα όμως θα βρεθούμε αντιμέτωποι με καταστάσεις στις οποίες θα αναρωτηθούμε «καλά πού το έμαθε αυτό;; γιατί λέει ψέματα;» άσχετα όμως από το αν αντέγραψε αυτή τη συμπεριφορά από κάποιον φίλο του ή αυτενέργησε, είναι μια καλή ευκαιρία σε τέτοιες περιστάσεις να κάνουμε και το ανάλογο.. «κήρυγμα» (οκ, όχι με τέτοιο ύφος ? )

Για παράδειγμα βλέπουμε το παιδάκι μας πασαλειμμένο με σοκολάτα (του αδερφού του γιατί τη δικιά του την έχει ήδη φάει) και το ρωτάμε «έτρωγες σοκολάτα» και με όλο γλύκα ύφος ή αυθάδεια (ανάλογα το παιδί) μας λέει «όχι»! τι κάνουμε; Δράττουμε την ευκαιρία για να μιλήσουμε από την μία για την ειλικρίνεια και από την άλλη για το σεβασμό προς την ιδιοκτησία του άλλου (το ότι «δεν κάνει» να τρώει τόσες σοκολάτες το αφήνουμε για άλλη φορά γιατί χάνουμε το στόχο με τόσες συμβουλές)

Επειδή όμως δεν επηρεάζουν μόνοι οι γονείς το παιδί τους αλλά και το περιβάλλον τι θα κάνατε στην ακόλουθη περίπτωση;

Ας πούμε ότι ο 13χρονος γιος σας είναι μικροκαμωμένος και μοιάζει με 11 ετών. Η μαμά του κολλητού του σας προτείνει να τα πάει σινεμά. Εμφανίζονται στο ταμείο που υπάρχει ταμπέλα και λέει πως το εισιτήριο είναι μισό για όσους είναι κάτω από 12 ετών και λέει στο γιο σας «Επειδή μοιάζεις με 11χρονο θα σου πάρω μισό εισιτήριο». Τι πρέπει να κάνει λοιπόν εκεί το παιδί σας;;; Αν του έχετε πει πως πρέπει να λέει την αλήθεια και να «κάνει το σωστό» ίσως θα έπρεπε να κάνει «σαματά». Αντ’ αυτού, σ’ αυτή την ηλικία, πιθανώς θα πει «Ευχαριστώ» και θα έρθει σε σας το «μπαλάκι» να του λύσετε την απορία σχετικά με το αν έπραξε σωστά..

Και τώρα πρέπει να κληθείτε εσείς να κάνετε μια συζήτηση για το ποια αξία έχει μεγαλύτερη… αξία σ’ αυτή την περίπτωση.. η ευγένεια και η ευγνωμοσύνη (που είπε ευχαριστώ που τον πήγε σινεμά ) ή η αλήθεια (ότι έπρεπε δηλ. να πει ότι είναι 13 ετών) (και ότι σ’ αυτή την περίπτωση η αλήθεια υπερτερεί..)

( Παρένθεση μεγάλη ? : ξέρω αρκετούς γονείς, ή τουλάχιστο έχω την εντύπωση, πως αυτό που τελικά θα κάνουν θα είναι το αντίθετο απ’ ότι θα «έπρεπε».. Δηλαδή θα σκεφτούν και θα πουν «Ουφ, ευτυχώς τα γλιτώσαμε και εγώ αυτό θα έκανα» και θα υποστηρίξουν και τη θέση τους λέγοντας «Έτσι και αλλιώς υπερτιμημένα είναι, αφού μας κλέβουν».. Δουλειά έτσι όμως δεν γίνεται…)

Το καλύτερο πάντως που έχει να κάνει ο γονιός δεν είναι να λύσει το δίλημμα του παιδιού (δε θα είναι παρών ανά πάσα στιγμή που θα προκύπτουν τέτοια διλήμματα) αλλά να κάνει μια συζήτηση με το παιδί του έτσι ώστε να το αφήσει να ανακαλύψει μόνο του πώς να εφαρμόσει όσα έχουν πει κατά καιρούς περί σωστής-ηθικής συμπεριφοράς.

Και σίγουρα δεν είναι ό,τι καλύτερο να διορθώσει τον άλλον γονιό αλλά να επικεντρωθεί στο πώς να βοηθήσει το παιδί του. Εξάλλου θα κληθεί να αντιμετωπίσει πολλά διλήμματα ανάμεσα στο σωστό νο.1 με το σωστό νο.2. Για την ακρίβεια υπάρχουν διλήμματα ανάμεσα στην αλήθεια και την πίστη (όπως το παραπάνω), ανάμεσα στις ανάγκες του ατόμου και στις ανάγκες της κοινωνίας ή ανάμεσα στην δικαιοσύνη και το έλεος.

Και αν είναι ..ευκολάκι κάποια ηθικά διλήμματα και μπορείτε να δώσετε απάντηση, σκεφτείτε ότι το παιδί σας θα έρθει στο μέλλον με ένα σωρό ηθικά διλήμματα στα οποία θα κληθεί να δώσει απάντηση μόνο του (ευθανασία, άμβλωση, κλπ) Οπότε μάλλον θα πρέπει να είναι σε θέση να μπορεί να τα «ζυγίζει» όλα …

Και για ..το θεωρητικό κομμάτι της υπόθεσης να έχετε κατά νου τις εξής δυο θεωρίες των γνωστικών θεωρητικών οι οποίοι πιστεύουν ότι η ηθική εξελίσσεται σταδιακά καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει. Ένας εξ αυτών, ο Ελβετός Jean Piaget , θεώρησε πως ο άνθρωπος περνάει από δυο στάδια ηθικής: α)του ηθικού ρεαλισμού, όπου το παιδί πιστεύει απλά ότι οι κανόνες είναι απαράβατοι και πρέπει να τους υπακούει ευλαβικά και στη συνέχεια, β)του ηθικού σχετικισμού όπου παρατηρεί πως οι κανόνες μπορούν να διαφοροποιούνται και πως η ηθική εξαρτάται από τις προθέσεις και όχι τις επιπτώσεις.

Πολύ κοντά στη θεωρία του Piaget, βρίσκεται και η πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία του Κόλμπεργκ . Ο αμερικάνος ψυχολόγος γνωστός για το μοντέλο ηθικής ανάπτυξης που δημοσίευσε χώρισε την ηθική κρίση του ανθρώπου σε τρια επίπεδα: 1) στο πρώτο, το άτομο υπακούει για να αποφύγει την τιμωρία ή να λάβει ανταμοιβές, 2) στο δεύτερο υπακούει για να αποφύγει τη δυσαρέσκεια και την απόρριψη, 3)στο τρίτο υπακούει για την ευημερία της κοινότητας στην οποία ζει και γιατί απλά το επιθυμεί, υπακούοντας στη συνείδησή και τη βούλησή του.

Πηγή: chezdaph.com