«Ένα ίσον κανένα!». Φράση που έχουμε ακούσει αμέτρητες φορές απ’ τα στόματα των μαμάδων και των γιαγιάδων μας. Συχνά, δε, η φράση που έρχεται να συμπληρώσει το ασύλληπτο της προηγούμενης δήλωσης είναι το « Κάνε ακόμη ένα να έχει να παίζει!». Για κάποιους οι φράσεις αυτές ηχούν ακόμη έντονα στα αφτιά τους. Για τα ίδια τα παιδιά που τις ακούνε, τα μοναχοπαίδια.
Είτε είσαι μοναχοπαίδι είτε γνωρίζεις κάποιο θα συμφωνήσεις μαζί μου στο ότι ακόμη κι ο ίδιος ο όρος «μοναχοπαίδι» ενθαρρύνει αντιλήψεις και σκέψεις σε μεγάλο βαθμό στερεοτυπικές. Πόσα κλισέ, Θεέ μου, πίσω από μία μόνο λέξη; Κακομαθημένο, καλομαθημένο, μοναξιά, αποκλειστικότητα, εξάρτηση. Σε περιοδικό ψυχολογίας γύρω στο 1920 επιστήμονες υποστήριζαν πως το να είναι κάποιος μοναχοπαίδι αποτελεί από μόνο του ασθένεια. Συμπέρασμα κακόβουλο κι άκρως προσβλητικό. Νεότερες μελέτες καταρρίπτουν φυσικά τις παλιές αρνητικές δίνοντας πια στο μοναχοπαίδι θετικές ιδιότητες.
Η αλήθεια, όμως, κρύβεται κάπου στη μέση. Υπάρχει, τελικά, εξάρτηση; Κι αν ναι, σε τι βαθμό; Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τη μοναδικότητα της σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στους γονείς και το μοναχοπαίδι. Το συναισθηματικό δέσιμο είναι μεγάλο, κυρίως με τη μητέρα. Σχέση ζωής όπως, εξάλλου, συμβαίνει με όλες τις μαμάδες κι όλα τα παιδιά.
Είτε είναι το μόνο παιδί στην οικογένεια είτε όχι, το δέσιμο που υπάρχει μεταξύ μητέρας-παιδιών είναι αναμφισβήτητα δεδομένο. Όταν οι γονείς καλύπτουν τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού τότε δεν μπορούμε να μιλάμε για τη γνωστή μεν άδικη δε εξίσωση «μοναχοπαίδι = κακομαθημένο». Κι όταν λέμε «καλύπτω συναισθηματικές ανάγκες» εννοούμε πολύ απλά «δίνω αγάπη, αλλά διατηρώ ισορροπίες».
Προσοχή, όμως, στις απομιμήσεις! Όταν αυτό το παιδί φέρει πάνω του την ταμπέλα «μικρός θεός» τότε η παραπάνω εξίσωση παύει να είναι άδικη. Βλέπεις όλα έχουν ένα μέτρο. Όλα έχουν ένα όριο. Κι η μαμά σίγουρα δεν έχει υπερδυνάμεις για να ικανοποιήσει τυχόν παράλογες απαιτήσεις. Θα σου πω επίσης ότι δε διαθέτει όλες τις απαντήσεις για να αποκαταστήσει τη φήμη του μονάκριβου παιδιού της.
Θα έχεις σίγουρα σκεφτεί «Μα το μοναχοπαίδι αποζητά την προσοχή. Τη διεκδικεί ίσως με άγχος κάποιες φορές». Ποιο παιδί δεν το κάνει; Ο Παντελής, που κάθεται μόνος στη γωνία του δωματίου του παίζοντας με τα παιχνίδια ενώ πιο δίπλα παίζει το αδερφάκι του, θα το κάνει. Η Ελένη, που μοιράζεται όλα της τα παιχνίδια με την αδερφή της, επίσης θα το κάνει.
Το μοναχό παιδί, λοιπόν, είναι η απάντηση στον αιώνιο γρίφο κι όχι το μοναχοπαίδι. Κάνε απλά μια παύση και συλλογίσου το. Μοναχό παιδί, το παιδί που αισθάνεται μοναχό του, μόνο του, μοναξιά, δηλαδή. Όχι, όμως, απαραίτητα όντας το μόνο παιδί μέσα στην οικογένεια. Μοναξιά μπορεί να βιώσει το οποιοδήποτε παιδί είτε έχει αδέρφια είτε όχι.
Μοναχό παιδί είναι αυτό που δεν καλύπτεται συναισθηματικά. Είναι αυτό που γίνεται ευάλωτο και διεκδικεί με παράλογο τρόπο την προσοχή και την αγάπη. Είναι αυτό που ενισχύει μια σχέση εξάρτησης, ειδικά όταν μεγαλώνει μόνο με τη μητέρα. Σε τέτοιες περιπτώσεις η ίδια για τους δικούς της λόγους μονοπωλεί άθελά της τη στενή σχέση με το παιδί. Εδώ πια μιλάμε για εξάρτηση κι απ’ τις δύο πλευρές.
Οι μύθοι, λοιπόν, πολλοί, αλλά κι οι αλήθειες να λέγονται. Το μοναχοπαίδι είναι και θα είναι απ’ τις καλύτερες φιλίες της ζωής σου. Θα είναι το σοφό παιδί της παρέας ίσως και το πιο ώριμο. Μη λησμονείς το γεγονός ότι μεγαλώνει με την παρέα ενηλίκων -δεν το λες και το πιο εύκολο πράγμα στο κόσμο. Θα είναι υπεύθυνο κι έμπιστο φιλαράκι. Θα σου δίνει πάντοτε τον προσωπικό σου χρόνο, μιας κι από παιδική ηλικία ακόμη εκτιμά το να περνά χρόνο μόνο του. Θα είναι το άτομο με τη μεγαλύτερη αυτογνωσία αφού χωρίς αδέρφια κατανόησε νωρίτερα τον εαυτό του. Δε θα σε ανταγωνίζεται, αλλά θα σε στηρίζει. Θα είναι εκεί για εσένα, όπως οι γονείς του για το ίδιο.
Καμία, λοιπόν, έρευνα στον κόσμο δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις για το τι είναι σωστό και τι λάθος για τον καθένα μας. Ταμπέλες μπορούμε με απίστευτη ευκολία να βάζουμε, θέλει όμως κότσια να παραδεχόμαστε τη λάθος ταμπέλα. Μην ξεχνάμε όμως πως μοναχοπαίδι δε σημαίνει απαραίτητα μοναχό-παιδί.
Συντάκτης: Μαίρη Σάμου
Επιμέλεια κειμένου: Πωλίνα Πανέρη
