Παναγία Σουμελά: Η ιστορία της θρυλικής εικόνας – Όταν το μοναστήρι προς τιμήν της κάηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους

Η εικόνα της Παναγίας Σουμελά είναι θαυματουργή και συνδέεται βαθιά με τον Ποντιακό ξεριζωμό. Όλες οι πληροφορίες για την θρυλική εικόνα και η στιγμή της ντροπής, όταν το μοναστήρι κάηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους.

Η Παναγία Σουμελά συνδέεται βαθιά με την Ποντιακή κουλτούρα! Θεωρείται θαυματουργή και οι Πόντιοι την τιμούν σε κάθε ευκαιρία. Στο σημερινό άρθρο, με αφορμή τον Δεκαπενταύγουστο, θα μάθουμε όλες τις πληροφορίες για την θρυλική εικόνα που θεωρείται θαυματουργή αλλά και θα θυμηθούμε την μαύρη σελίδα της ιστορίας, όταν οι Τούρκοι έκαψαν ολοσχερώς το μοναστήρι που την στέγαζε.

Πολλοί είναι οι Πόντιοι που βαφτίζουν τις κόρες τους Σουμέλα, προς τιμήν της Παναγίας Σουμελά! Θεωρείται μία εικόνα θαυματουργή και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ποντιακή κουλτούρα. Μάλιστα κατά τη γενοκτονία των Ποντίων το μοναστήρι που την στέγαζε κάηκε ολοσχερώς. Η ιστορία της θαυματουργής εικόνας. Διαβάστε παρακάτω:

«Eν Eλλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος. Mε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος». Με αυτά τα λόγια ο τότε υπουργός Πρόνοιας της κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου Λεωνίδας Ιασωνίδης υποδέχθηκε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά στην Ελλάδα. Η συγκεκριμένη εικόνα είναι ένα σύμβολο για τους Έλληνες του Πόντου.

Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, δημιουργήθηκε από τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά. Αρχικά ονομαζόταν Παναγία η Αθηνιώτισσα γιατί μετά τον θάνατο του Λουκά ένας μαθητής του, την έφερε στην Αθήνα. Μάλιστα, η εκκλησιαστική ιστορία αναφέρει ότι το 386 μ.Χ. οι μοναχοί Βαρνάβας και Σωφρόνιος βρέθηκαν μετά από όραμα με την Παναγία στα βουνά του Πόντου. Σε ένα σπήλαιο το οποίο βρισκόταν σε υψόμετρο άνω των 1.000 μέτρων είδαν μία χρυσαφένια λάμψη.

Όταν πλησίασαν βρήκαν την εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την εκκλησία είχαν μεταφέρει άγγελοι. Τότε, οι δύο μοναχοί θεώρησαν την αποκάλυψη της Παναγίας μέσω της εικόνας της, ως σημάδι και αποφάσισαν να φτιάξουν στο σημείο που την βρήκαν ένα κελί. Με αυτόν τον τρόπο μπήκαν τα θεμέλια για την ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά που κατά τον ξεριζωμό των Ποντίων από την περιοχή καταστράφηκε από τους Τούρκους.

Από το 1986 λειτουργεί ως μουσείο ενώ τον Αύγουστο του 2010 η Τουρκία έδωσε άδεια να τελεστεί λειτουργία. Η Μονή αλλά και η ιερή εικόνα πήραν το όνομα Σουμελά από το όρος Μελά και το ποντιακό σου που σημαίνει εις το/στο. Δηλαδή η Παναγία Στο Μελά. Θαυματουργή ήταν σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση και η φυσική ύδρευση του μοναστηριού, καθώς οι μοναχοί είδαν να αναβλύζει νερό από τους απόκρημνους γρανιτένιους βράχους.

Στα μέσα του 1800 η Μονή απέκτησε έναν μεγάλο ξενώνα με 72 δωμάτια κι άλλους χώρους όπως βιβλιοθήκη, γραφεία κι άλλες εγκαταστάσεις. Κατά καιρούς η Μονή γνώρισε ευεργέτες αλλά και την εύνοια των αυτοκρατόρων, ακόμη κι αν αυτοί ήταν μουσουλμάνοι. Έβλεπαν το μοναστήρι σαν θεία Πρόνοια.

Η καταστροφή του μοναστηριού και το θάψιμο της εικόνας

Το 1922 οι Τούρκοι στη γενοκτονία των Ποντίων έκαψαν το μοναστήρι. Με αυτόν τον τρόπο ήθελαν να αφανίσουν εντελώς το ελληνικό στοιχείο από την περιοχή. Πριν βάλουν φωτιά, είχαν αρπάξει μάλιστα όλα τα πολύτιμα κειμήλια της Μονής.

Οι μοναχοί όμως που είχαν προβλέψει το χτύπημα από τους Τούρκους, είχαν φροντίσει να κρύψουν την εικόνα της Παναγίας Σουμελά καθώς κι άλλα κειμήλια, όπως το Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου κι έναν Σταυρό από Τίμιο Ξύλο, που είχε δωρίσει στη Μονή ο αυτοκράτορας Μανουήλ Γ’ της δυναστείας των Κομνηνών.

Οι Έλληνες του Πόντου ξεριζώθηκαν αλλά και τα κειμήλια έμειναν πίσω για περίπου 10 χρόνια. Το 1930 ο μητροπολίτης Ξάνθης Πολύκαρπος Ψωμιάδης και ο τότε υπουργός Πρόνοιας Λεωνίδας Ιασωνίδης απευθύνθηκαν στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο για να ασχοληθεί με το ζήτημα των θαμμένων κειμηλίων.

Τότε λοιπόν ο Τούρκος ομόλογος του Βενιζέλου Ισμέτ Ινονού δέχτηκε να πάει στη περιοχή της Μονής, μία αντιπροσωπεία Ελλήνων και να αναζητήσει τα κειμήλια. Μάλιστα υπό την καθοδήγηση του αρχιμανδρίτη Αμβροσίου ο οποίος ήταν ένας από τους τελευταίους μοναχούς της Μονής βρέθηκαν και ξεθάφτηκαν τα ιερά αντικείμενα.

Αυτά τα κειμήλια λοιπόν μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο Βυζαντινό Μουσείο όπου και παρέμειναν μέχρι το 1951. Τότε η εικόνα φιλοξενήθηκε για λίγο στο σωματείο Παναγίας Σουμελά για να τοποθετηθεί επίσημα τον Αύγουστο του 1952, στον Ιερό Ναό Νέας Παναγίας Σουμελά, που χτίστηκε στις πλαγιές του Βερμίου.

Τον Ιανουάριο του 2015 ήρθε στο φως μία περίτεχνη τοιχογραφία της Παναγίας που εντυπωσίασε τους ερευνητές. Πιο συγκεκριμένα, ο δημοσιογράφος και τουρκολόγος Ν. Χειλαδάκης πληροφορεί για την συγκλονιστική ανακάλυψη.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού που εποπτεύει των εργασιών της ανακαίνισης της ιεράς ελληνορθόδοξης σταυροπηγιακής Μονής της Παναγίας Σουμελά, μετά από 16 χρόνια των εργασιών ανακαίνισης, οι ειδικοί ερευνητές εισήλθαν για πρώτη φορά στο Βαπτιστήριο της Μονής και στο Cile Odasi.

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν μια περίτεχνη τοιχογραφία της Παναγίας που είχε μείνει στο σκοτάδι, από τότε που οι Πόντιοι εγκατέλειψαν τα πατρογονικά τους εδάφη, μέσα στο αίμα της φρικτής γενοκτονίας των Ποντίων. Η τοιχογραφία προκάλεσε τον ενθουσιασμό των Τούρκων που εργάζονταν σε αυτή την πτέρυγα της μονής, η οποία επιφυλάσσει συνεχώς καινούργιες εκπλήξεις για ερευνητές και πιστούς.

Ποιος ήταν ο ρόλος των Βυζαντινών αυτοκρατόρων;

Η Μονή λοιπόν κατά καιρούς υπέφερε από τις επιδρομές εξαιτίας της φήμης και του πλούτου που είχε αποκτήσει. Μάλιστα, τη Μονή προίκισαν με μεγάλη περιουσία και πολλά προνόμια, κτήματα, αναθήματα και κειμήλια οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου και αργότερα κυρίως οι αυτοκράτορες της Τραπεζούντας Ιωάννης Β’ Κομνηνός, Αλέξιος Β’ Κομνηνός και Βασίλειος Α’ Κομνηνός.

Επίσης μεγάλος ευεργέτης της μονής ήταν ο Μανουήλ Γ΄ Κομνηνός (1390-1417), ο οποίος προσέφερε ανεκτίμητης αξίας Σταυρό με τίμιο ξύλο, ο οποίος σήμερα μετά από πολλές περιπέτειες, βρίσκεται μαζί με τα άλλα κειμήλια της μονής στην Καστανιά της Bέροιας.

Ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αλέξιος Γ΄ (1349-1390), τον οποίο πιστεύεται ότι έσωσε η Θεοτόκος από μεγάλη τρικυμία και τον βοήθησε να νικήσει τους εχθρούς της, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης την οχύρωσε καλά, έχτισε πύργους, νέα κελιά και ανακαίνισε τα παλαιά της κτίσματα.

Μάλιστα, της χάρισε 48 χωριά και εγκατέστησε 40 μόνιμους φρουρούς για την ασφάλειά της. Γενικά προσέφερε τόσα πολλά ώστε να ανακηρυχθεί από τους μοναχούς ως «νέος Κτήτωρ». Mέχρι το 1650 σωζόταν έξω από την πύλη του ναού η ακόλουθη ιαμβική επιγραφή:

«Κομνηνός Αλέξιος εν Χριστώ σθένων / πιστός Βασιλεύς, Στερρός, Ένδοξος, Mέγας / Αεισέβαστος, Ευσεβής, Αυτοκράτωρ / Πάσης Ανατολής τε και Ιβηρίας / Κτήτωρ πέφυκε της Μονής ταύτης νέος (1360 μ.X.) INΔ IΓ΄».

Ποια ήταν η στάση των Σουλτάνων;

Όμως, πολλά από τα προνόμια που χορήγησαν οι Κομνηνοί στη Μονή επικυρώθηκαν και επεκτάθηκαν επί Τουρκοκρατίας με σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλλια. Οι σουλτάνοι Βαγιαζήτ Β΄, Σελήμ Α΄, Μουράτ Γ΄, Σελήμ Β΄, Ιμπραήμ A΄, Μωάμεθ Δ΄, Σουλεϊμάν Β΄, Μουσταφά Β΄, Αχμέτ Γ΄, αναγράφονται στους κώδικες της μονής ως ευεργέτες!

Αξίζει να σημειωθεί ότι αναφέρεται η περίπτωση του σουλτάνου Σελήμ A΄ που θεραπεύτηκε από σοβαρή ασθένεια με τη βοήθεια του αγιάσματος της μονής. Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 οι Τούρκοι κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι. Αφού άρπαξαν ότι θεώρησαν πολύτιμο, μετά έβαλαν φωτιά.

Τέλος, οι κρατούντες τον Ιούνιο του 2010, προσδοκώντας να βελτιώσουν την εικόνα τους ως προς το σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών, αλλά και αυξήσουν τα οικονομικά οφέλη από την αύξηση των τουριστών στην περιοχή, έδωσαν άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως να τελεστεί στη μονή Λειτουργία για την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου 2010. Έχετε προσκυνήσει ποτέ στη Χάρη Της; Κι αφού μιλάμε για θαύματα, φέτος τον Δεκαπενταύγουστο βγήκαν για άλλη μία χρονιά επίσης τα φιδάκια της Παναγίας. 

Σχετικά άρθρα με τον Δεκαπενταύγουστο:

• Τάσος Ισαάκ και Σολωμός Σολωμού: 29 χρόνια από τις άγριες δολοφονίες των δύο Κύπριων λίγο πριν τον Δεκαπενταύγουστο μπροστά στα μάτια των τηλεθεατών
• Δεκαπενταύγουστος – Η μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας : Ηθη και έθιμα του παλιού γλυκού Δεκαπενταύγουστου
• Δεκαπενταύγουστος : Οι Παναγίες όλης της Ελλάδας

All photos via: mixanitouxronou.gr

Όλα τα άρθρα για την μηχανή του χρόνου στο Daddy-Cool.gr

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την γραπτή άδεια από τον εκδότη.