Λένα Γατσή
Αξιοσημείωτο είναι πως η εξέλιξη της νόσου Πάρκινσον διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Για την καλύτερη παρακολούθηση και διαχείριση της νόσου, οι ιατροί χρησιμοποιούν συχνά την κλίμακα Hoehn και Yahr, που διαιρεί την πρόοδο της νόσου σε πέντε στάδια.
Η ανακοίνωση του θανάτου της Κέλλι, της συζύγου του Νότη Σφακιανάκη σκόρπισε θρήνο στον καλλιτεχνικό κόσμο και όχι μόνο. Τί είναι ή νόσος του Πάρκινσον ποια είναι τα συμπτώματα και τί προσδόκιμο ζωής έχει.
Ποια είναι τα 5 στάδια της Νόσους Πάρκινσον ,ποιο το προσδόκιμο ζωής για όλους τους ασθενείς και ποια είναι τα σημαντικότερα συμπτώματα της νόσου;
Πολύ δύσκολες ώρες για τον Νότη Σφακιανάκη, ο οποίος ανήμερα των γενεθλίων του, 2 Νοεμβρίου, έχασε την πολυαγαπημένη του σύζυγο, Κίλι. μετά από γενναία μάχη που έδωσε με την χρόνια νόσο του Πάρκινσον.
Τι είναι η Νόσος Πάρκινσον
Η νόσος Πάρκινσον είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει κυρίως το κινητικό σύστημα του εγκεφάλου. Χαρακτηρίζεται από:
- Την προοδευτική απώλεια των ντοπαμινεργικών νευρώνων στη μέλαινα ουσία (substantia nigra)
- Τη συσσώρευση της πρωτεΐνης α-συνουκλεΐνης στους νευρώνες
- Το σχηματισμό των λεγόμενων σωματίων Lewy που διαταράσσουν τη λειτουργία των κυττάρων
Καθώς οι νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη εκφυλίζονται, διαταράσσεται η λειτουργία των βασικών γαγγλίων του εγκεφάλου, τα οποία είναι υπεύθυνα για τον συντονισμό των κινήσεων. Αυτή η διαταραχή οδηγεί στα χαρακτηριστικά κινητικά συμπτώματα της νόσου.
Ποιες είναι οι αιτίες εμφάνισης της Νόσου Πάρκινσον και ποιοι οι παράγοντες κινδύνου
Η ακριβής αιτία της νόσου Πάρκινσον παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Οι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση της νόσου περιλαμβάνουν:
- Ιδιοπαθείς περιπτώσεις: Περίπου το 90% των περιπτώσεων χωρίς σαφή αιτιολογικό παράγοντα
- Γενετικοί παράγοντες: Μεταλλάξεις σε γονίδια όπως το PARK1, PARK2, LRRK2
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Έκθεση σε φυτοφάρμακα και βαρέα μέταλλα
- Ηλικία: Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου, με αύξηση της συχνότητας μετά τα 60 έτη
- Κατανάλωση καφέ: Η καφεΐνη μπορεί να έχει νευροπροστατευτική δράση
- Φυσική άσκηση: Βελτίωση της εγκεφαλικής κυκλοφορίας και νευροπλαστικότητας
- Μεσογειακή διατροφή: Αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδης δράση
- Χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων: Μείωση της νευροφλεγμονής
Ποια είναι τα Συμπτώματα της Νόσου Πάρκινσον
Κινητικά συμπτώματα
Τα κινητικά συμπτώματα αποτελούν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου Πάρκινσον και συνήθως είναι αυτά που οδηγούν τον ασθενή στη διάγνωση.
Τα βασικά κινητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
1)Τρόμος ηρεμίας: Εμφανίζεται όταν το μέλος του σώματος είναι χαλαρό και σε ηρεμία. Συνήθως ξεκινά από το ένα χέρι, με χαρακτηριστική κίνηση που μοιάζει με “μέτρημα κερμάτων” ή “στρίψιμο χαπιού”.
2) Βραδυκινησία: Πρόκειται για την επιβράδυνση των κινήσεων. Οι ασθενείς δυσκολεύονται να ξεκινήσουν ή να ολοκληρώσουν καθημερινές δραστηριότητες.
3) Μυϊκή δυσκαμψία: Προκαλεί αντίσταση κατά τις παθητικές κινήσεις των αρθρώσεων και μπορεί να είναι συνεχής (σαν “μολυβένιος σωλήνας”) ή διαλείπουσα (φαινόμενο “οδοντωτού τροχού”).
4) Διαταραχές βάδισης και ισορροπίας: Οι ασθενείς περπατούν με μικρά, συρτά βήματα, έχουν μειωμένη αιώρηση των χεριών και συχνά εμφανίζουν το φαινόμενο “πάγωμα”.
Πώς επηρεάζουν την καθημερινότητα
- Δυσκολία στο ντύσιμο, το βούρτσισμα των δοντιών και τη λήψη τροφής
- Μείωση των αυθόρμητων κινήσεων και εκφράσεων προσώπου
- Αίσθημα ότι “τα πόδια κολλάνε στο έδαφος” κατά το περπάτημα
- Πόνος και δυσφορία λόγω της μυϊκής δυσκαμψίας
Άλλα χαρακτηριστικά κινητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν τη μικρογραφία (σταδιακή μείωση του μεγέθους της γραφής) και αλλαγές στην ομιλία, όπως μονότονη φωνή, χαμηλή ένταση και διαταραχές στην άρθρωση.
Μη κινητικά συμπτώματα
Πέρα από τα κινητικά συμπτώματα, η νόσος Πάρκινσον συνοδεύεται από πολλά μη κινητικά συμπτώματα που συχνά επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Μάλιστα, ορισμένα από αυτά μπορεί να εμφανιστούν χρόνια πριν από τα κινητικά συμπτώματα.
Βασικά μη κινητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Διαταραχές ύπνου:
- Δυσκολία στον ύπνο και συχνές αφυπνίσεις
- Έντονα όνειρα και εφιάλτες
- Διαταραχή Συμπεριφοράς κατά τον Ύπνο REM (ο ασθενής “βιώνει” τα όνειρά του με κινήσεις)
- Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
Ψυχικές διαταραχές:
Κατάθλιψη (επηρεάζει έως και το 50% των ασθενών)
- Άγχος και κρίσεις πανικού
- Απάθεια και κοινωνική απομόνωση
- Παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις (συνήθως σε προχωρημένα στάδια)
Διαταραχές αυτόνομου νευρικού συστήματος:
- Δυσκοιλιότητα (ένα από τα πιο συχνά πρώιμα συμπτώματα)
- Ορθοστατική υπόταση (απότομη πτώση της πίεσης κατά την έγερση)
- Διαταραχές στην ούρηση
- Υπερβολική εφίδρωση
- Σεξουαλική δυσλειτουργία
Γνωστικές διαταραχές:
- Επιβράδυνση της σκέψης
- Δυσκολίες στη συγκέντρωση
- Προβλήματα με τις εκτελεστικές λειτουργίες
- Άνοια (σε προχωρημένα στάδια)
Τα Στάδια της Νόσου Πάρκινσον
Η εξέλιξη της νόσου Πάρκινσον διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Για την καλύτερη παρακολούθηση και διαχείριση της νόσου, οι ιατροί χρησιμοποιούν συχνά την κλίμακα Hoehn και Yahr, που διαιρεί την πρόοδο της νόσου σε πέντε στάδια:
Στάδιο 1
Συμπτώματα εμφανίζονται μόνο στη μία πλευρά του σώματος (μονόπλευρη προσβολή)
Ήπια συμπτώματα που δεν επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή ζωή
Συνήθως παρατηρείται ένας ελαφρύς τρόμος ή δυσκαμψία στο ένα χέρι
Στάδιο 2
- Συμπτώματα γίνονται αμφοτερόπλευρα (επηρεάζουν και τις δύο πλευρές του σώματος)
- Η ισορροπία παραμένει φυσιολογική
- Η εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων αρχίζει να γίνεται πιο δύσκολη
- Ο ασθενής διατηρεί την ανεξαρτησία του
Στάδιο 3
- Μέτρια συμπτώματα
- Αρχικά προβλήματα ισορροπίας και επιβράδυνση των κινήσεων
- Ο ασθενής ακόμη μπορεί να ζει ανεξάρτητα
- Δυσκολίες στο ντύσιμο και στην προσωπική υγιεινή
Στάδιο 4
- Σοβαρή αναπηρία
- Ο ασθενής μπορεί ακόμη να περπατά ή να στέκεται χωρίς βοήθεια
- Απαιτείται σημαντική βοήθεια για τις καθημερινές δραστηριότητες
- Αδυναμία αυτόνομης διαβίωσης
Στάδιο 5
- Χρήση αναπηρικού αμαξιδίου ή κλινήρης κατάσταση
- Αδυναμία στάσης ή βάδισης χωρίς βοήθεια
- Ανάγκη για συνεχή φροντίδα
Το προσδόκιμο ζωής των ασθενών με Πάρκινσον έχει βελτιωθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες χάρη στις προόδους στη θεραπεία. Ωστόσο, η ποιότητα ζωής επηρεάζεται σημαντικά, ιδιαίτερα στα προχωρημένα στάδια. Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι οι ασθενείς με Πάρκινσον ζουν κατά μέσο όρο 5-10 χρόνια λιγότερο σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
Διάγνωση της Νόσου Πάρκινσον
Η διάγνωση της νόσου Πάρκινσον βασίζεται κυρίως στην κλινική εξέταση και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς. Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη εξέταση που να επιβεβαιώνει με απόλυτη βεβαιότητα τη διάγνωση, ιδίως στα αρχικά στάδια. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσιμες ιατρικές εξετάσεις, μπορείτε να επισκεφθείτε τη σχετική σελίδα μας.
Βήματα στη διαγνωστική διαδικασία:
Νευρολογική εξέταση:
- Αναζήτηση τρόμου ηρεμίας
- Έλεγχος μυϊκής δυσκαμψίας
- Αξιολόγηση ταχύτητας κινήσεων
- Εκτίμηση ισορροπίας και βάδισης
Απλές κλινικές δοκιμασίες:
- Περπάτημα σε ευθεία γραμμή
- Γρήγορο άνοιγμα-κλείσιμο παλάμης
- Χτύπημα του δείκτη με τον αντίχειρα
- Γραφή φράσεων για έλεγχο μικρογραφίας
Απεικονιστικές εξετάσεις:
- MRI εγκεφάλου: Κυρίως για αποκλεισμό άλλων αιτιών
- DaTscan: Ειδική μορφή SPECT που απεικονίζει τους ντοπαμινεργικούς νευρώνες
- PET scan: Σε ειδικές περιπτώσεις για διαφορική διάγνωση
Δοκιμαστική θεραπεία
Χορήγηση λεβοντόπα
Αξιολόγηση ανταπόκρισης (σημαντική βελτίωση υποστηρίζει τη διάγνωση)
Σημαντικό: Η ακριβής διάγνωση, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια, μπορεί να είναι δύσκολη. Μέχρι και 20% των περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται αρχικά ως νόσος Πάρκινσον μπορεί τελικά να αποδειχθούν άλλες διαταραχές με παρόμοια συμπτώματα.
Σύγχρονες Θεραπείες
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της νόσου Πάρκινσον στοχεύει στην αποκατάσταση των επιπέδων ντοπαμίνης στον εγκέφαλο και στον έλεγχο των συμπτωμάτων. Ενώ δεν υπάρχει θεραπεία που να αναστέλλει την εξέλιξη της νόσου, οι σύγχρονες φαρμακευτικές αγωγές μπορούν να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση.
Κύριες κατηγορίες φαρμάκων:
Λεβοντόπα (L-dopa)
Ο πρόδρομος της ντοπαμίνης που μετατρέπεται σε ντοπαμίνη στον εγκέφαλο Συνδυάζεται με αναστολείς περιφερικής ντόπα-αποκαρβοξυλάσης (βενσεραζίδη/καρβιντόπα) Η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τα κινητικά συμπτώματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτείται ενδοφλέβια χορήγηση φαρμάκων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση
Αγωνιστές ντοπαμίνης
Ροπινιρόλη, πραμιπεξόλη, ροτιγοτίνη. Δρουν απευθείας στους υποδοχείς ντοπαμίνης. Λιγότερο αποτελεσματικοί από τη λεβοντόπα αλλά με λιγότερες κινητικές επιπλοκές. Προτιμώνται συχνά σε νεότερους ασθενείς.
Αναστολείς MAO-B
Σελεγιλίνη, ρασαγιλίνη. Αναστέλλουν το ένζυμο που διασπά τη ντοπαμίνη. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μονοθεραπεία στα αρχικά στάδια.
Αναστολείς COMT
Εντακαπόνη, τολκαπόνη. Εμποδίζουν τη διάσπαση της λεβοντόπα. Χρησιμοποιούνται πάντα σε συνδυασμό με λεβοντόπα.
Αντιχολινεργικά φάρμακα
Τριεξυφαινιδύλη, βιπεριδένη. Βοηθούν κυρίως στον έλεγχο του τρόμου .Περιορισμένη χρήση λόγω παρενεργειών
Ποιες Χειρουργικές μέθοδοι μπορούν να εφαρμοστούν
Για ασθενείς με προχωρημένη νόσο Πάρκινσον που δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στη φαρμακευτική αγωγή, χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να αποτελέσουν μια αποτελεσματική εναλλακτική. Η πιο διαδεδομένη και επιτυχημένη χειρουργική προσέγγιση είναι ο εν τω βάθει εγκεφαλικός ερεθισμός (Deep Brain Stimulation – DBS).
Πώς λειτουργεί το DBS:
Τοποθετούνται ηλεκτρόδια σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου (συνήθως υποθαλαμικό πυρήνα, ωχρά σφαίρα ή θάλαμο)
- Τα ηλεκτρόδια συνδέονται με γεννήτρια παλμών που τοποθετείται υποδόρια στο στήθος
- Το σύστημα παρέχει ηλεκτρικά ερεθίσματα που διακόπτουν τα παθολογικά σήματα
- Οι ρυθμίσεις μπορούν να προσαρμοστούν για βέλτιστα αποτελέσματα
Οι κατάλληλοι υποψήφιοι για DBS είναι ασθενείς που:
- Έχουν καλή ανταπόκριση στη λεβοντόπα αλλά εμφανίζουν σοβαρές διακυμάνσεις
- Δεν ελέγχουν ικανοποιητικά τον τρόμο με φαρμακευτική αγωγή
- Έχουν ενοχλητικές δυσκινησίες
- Διατηρούν ικανοποιητική γνωστική λειτουργία
Στην Ελλάδα, η επέμβαση DBS πραγματοποιείται σε εξειδικευμένα κέντρα όπως το Αιγινήτειο Νοσοκομείο και το Νοσοκομείο “Ευαγγελισμός” στην Αθήνα, καθώς και σε πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας. Η επέμβαση καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ μετά από έγκριση ειδικής επιτροπής. Για ασθενείς που χρειάζονται νοσηλεία κατ’ οίκον μετά από τέτοιες επεμβάσεις, υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες φροντίδας.
Άλλες χειρουργικές τεχνικές:
Θαλαμοτομή/παλλιδοτομή: Λιγότερο συχνές πλέον λόγω του μη αναστρέψιμου χαρακτήρα τους Εστιασμένος υπέρηχος (MR-guided focused ultrasound): Νεότερη, μη επεμβατική μέθοδος για επιλεγμένους ασθενείς
Σημαντικό: Η απόφαση για χειρουργική επέμβαση πρέπει να λαμβάνεται μετά από διεπιστημονική αξιολόγηση και εκτενή συζήτηση με τον ασθενή και την οικογένεια σχετικά με τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους.
Νεανική Νόσος Πάρκινσον
Η νεανική νόσος Πάρκινσον (Young-Onset Parkinson’s Disease) ορίζεται ως η εμφάνιση της νόσου σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 40-50 ετών. Αν και αποτελεί μόλις το 5-10% των συνολικών περιπτώσεων, παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και προκλήσεις.
Τα συμπτώματα της νεανικής νόσου Πάρκινσον τείνουν να διαφέρουν από την κλασική μορφή. Συνήθως ο τρόμος είναι λιγότερο έντονος, ενώ η δυστονία (παρατεταμένες μυϊκές συσπάσεις) και η βραδυκινησία είναι πιο εμφανείς.
Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν ότι τα πρώτα συμπτώματα εμφανίστηκαν σε ένα άκρο, συνήθως στο χέρι ή στο πόδι, με δυσκολία στις λεπτές κινήσεις. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα πρώτα συμπτώματα της νόσου, μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο μας για τα πρώτα συμπτώματα άνοιας, καθώς σε προχωρημένα στάδια η νόσος Πάρκινσον μπορεί να συνυπάρχει με άνοια.
Η γενετική παίζει πολύ πιο σημαντικό ρόλο στη νεανική μορφή. Μεταλλάξεις στα γονίδια PARK2 (παρκίνη), PINK1, DJ-1, και LRRK2 συσχετίζονται συχνά με πρώιμη έναρξη της νόσου. Γι’ αυτό, συνιστάται γενετικός έλεγχος για νεαρούς ασθενείς, ειδικά εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.
Η θεραπευτική προσέγγιση σε νεότερους ασθενείς διαφέρει από αυτή των ηλικιωμένων. Συχνά, οι γιατροί αποφεύγουν την έναρξη θεραπείας με λεβοντόπα, προτιμώντας αγωνιστές ντοπαμίνης, αναστολείς MAO-B ή αντιχολινεργικά, για να καθυστερήσουν την εμφάνιση των μακροπρόθεσμων επιπλοκών της λεβοντόπα, όπως οι δυσκινησίες.
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους νεότερους ασθενείς. Η διάγνωση έρχεται σε μια περίοδο ζωής με σημαντικές επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, επηρεάζοντας την εργασία, τις προσωπικές σχέσεις, τον οικογενειακό προγραμματισμό και την οικονομική ασφάλεια.
Η ψυχολογική υποστήριξη και η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης ειδικά για νέους με Πάρκινσον μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες. Δείτε περισσότερα για το πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε την κρίση πανικού που συχνά συνοδεύει τη διάγνωση χρόνιων νευρολογικών παθήσεων.
Συμπεράσματα
Η νόσος Πάρκινσον αποτελεί μια πολύπλοκη και προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Παρά τις προκλήσεις, οι σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις έχουν βελτιώσει σημαντικά τη διαχείριση της νόσου και το προσδόκιμο ζωής των ασθενών.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστικής σημασίας για την καλύτερη αντιμετώπιση. Αν παρατηρήσετε συμπτώματα όπως τρόμο, βραδυκινησία ή δυσκαμψία, είναι σημαντικό να απευθυνθείτε άμεσα σε νευρολόγο. Η αξιολόγηση από εξειδικευμένο ιατρό και η τακτική παρακολούθηση μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων και διατήρηση της λειτουργικότητας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Η αντιμετώπιση της νόσου Πάρκινσον απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση. Η ομάδα φροντίδας μπορεί να περιλαμβάνει, εκτός από τον νευρολόγο, φυσικοθεραπευτή, λογοθεραπευτή, διατροφολόγο, ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό. Αυτή η ολιστική προσέγγιση επιτρέπει την αντιμετώπιση όλων των πτυχών της νόσου, τόσο των σωματικών όσο και των ψυχοκοινωνικών.
Η στήριξη των ασθενών και των φροντιστών είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Οι σύλλογοι ασθενών με Πάρκινσον προσφέρουν πολύτιμη υποστήριξη, ενημέρωση και δικτύωση. Για πρακτικές συμβουλές σχετικά με τη φροντίδα ασθενών με νευρολογικές παθήσεις, επισκεφθείτε τη σελίδα μας για την ανακουφιστική φροντίδα ασθενών.
Τέλος, ενθαρρύνουμε τους ασθενείς να ενημερώνονται για τις τελευταίες ερευνητικές εξελίξεις και να εξετάζουν τη συμμετοχή τους σε κλινικές μελέτες, όπου αυτό είναι εφικτό. Η συμμετοχή στην έρευνα όχι μόνο προσφέρει πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες, αλλά συμβάλλει και στην πρόοδο της επιστημονικής γνώσης για τη νόσο.
Επικοινωνήστε μαζί μας για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη νόσο Πάρκινσον ή για να κλείσετε ραντεβού με εξειδικευμένο γιατρό στο σπίτι για αξιολόγηση και
Σε ποιόν γιατρό να απευθυνθώ για την Νόσο του Πάρκινσον;
H Νόσος του Πάρκινσον αποτελεί νευροεκφυλιστική πάθηση, συνεπώς, θα πρέπει να επισκεφθείτε έναν Νευρολόγο.