Ανδρισμός: Πώς μεγαλώνεις έναν σωστό ανδρά;

 Επειδή μπορεί να μην κάτσεις να διαβάσεις ολόκληρο το κείμενο, θα αρχίσουμε  από το τελικό συμπέρασμα: μόνο ο ευτυχισμένος άντρας μπορεί να δώσει ευτυχία στους γύρω του! Κι ευτυχισμένος είναι μόνο ο άντρας που έχει καταφέρει να σπάσει τη μεζούρα του.

Αυτή τη μεζούρα που τον μετρά σε γραμμάρια θάρρους, κιλά σωματικής δύναμης, εκατοστά σεξουαλικής επίδοσης, τόνους ανταγωνιστικότητας και χιλιόμετρα μουγγής εσωστρέφειας.

Οι γκουρού του Νέου Ανδρισμού βλέπουν σήμερα δύο εντελώς αντίθετες τάσεις να διαμορφώνονται: μια μεγάλη μερίδα αντρών να σπρώχνει καροτσάκια, να μαρινάρει μπριζολάκια, να ζητά συγνώμη, να δακρύζει μπροστά στη σύντροφό του, να ζητά μειωμένο ωράριο για να είναι κοντά στα παιδιά του και να μην ντρέπεται να παραγγείλει κοκτέιλ με ομπρελίτσα στο μπαρ.

Κι από την άλλη μια επίσης πολύ μεγάλη μερίδα νεαρών αντρών καταφεύγει με μεγάλη ευκολία στη βία, ελκύεται από ιδεολογίες μίσους και ρέπει προς την κατάθλιψη, τις αυτοκτονίες και το έγκλημα. Η βουλευτής των εργατικών στη Βρετανία Diane Abbot έχει ξεκινήσει μια καινούρια καμπάνια για την «κρίση του ανδρισμού» στην Ευρώπη, η οποία δεν είναι άσχετη με την ανεργία, την οικονομική εξαθλίωση των νέων και την έλλειψη ανδρικών προτύπων σε αγόρια από διαλυμένες οικογένειες. «Αντί να ενδυναμώνουμε τα αγόρια δίνοντάς τους περισσότερη δύναμη για να διαμορφώσουν τη ζωή τους, τα εξωθούμε να ασκούν έλεγχο πάνω στη ζωή των γυναικών. Κανείς δεν τους ρώτησε αν θέλουν να είναι οι «κουβαλητές» της οικογένειας κι όταν δεν μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο εξαιτίας της ανεργίας, ξεσπούν με το χειρότερο τρόπο». Μιλώντας στο Βρετανικό Kοινοβούλιο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, όταν είπε ότι ο σημερινός άντρας έχει υιοθετήσει μία macho κουλτούρα του Viagra και του Jack Daniels, προσθέτοντας ότι «η κατάσταση έχει αρχίσει να θυμίζει την ταινία Fight Club».

Μέσα από μια σειρά νέων επιστημονικών ερευνών που δείχνουν ότι η αντρική βία ξεκινά από την αποτυχία τους να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, βιβλία ψυχολογίας που αναλύουν την «κρίση των αντρών», ντοκιμαντέρ όπως το The Mask We Live In που αναλύει τις συνέπειες από τα καταπιεσμένα συναισθήματα των αγοριών, εγείρεται ξανά το βασανιστικό ερώτημα: πώς μεγαλώνεις ένα σωστό άντρα;

 Ο σκληρός, αμίλητος άντρας είναι ακαταμάχητος στο σινεμά, ειδικά αν τον λένε James Bond και ξεκουμπώνει σατέν τουαλέτες μόνο με το βλέμμα.

 Στην αληθινή ζωή όμως, ο άντρας ο σωστός είναι αυτός που μπορεί να χειρίζεται τα συναισθήματά του με υγιή τρόπο και να τα εκφράζει αντί να τα αποθηκεύει σε βαζάκια στα ράφια του υποσυνείδητου. Την επόμενη φορά που ο γιος σου θα έρθει αναστατωμένος να σου μιλήσει και θα του πεις «δεν είναι τίποτα, είσαι γενναίος εσύ, δεν φοβάσαι», αυτό που θα μάθει είναι να κρατά αυτά που νιώθει για τον εαυτό του και να τα χώνει κάτω από το ίδιο χαλί που τα έκρυβαν οι παππούδες του και οι παππούδες των παππούδων του.

Αποφεύγοντας να εκφράσει αυτά που αισθάνεται δεν μαθαίνει να είναι πιο δυνατός. Μαθαίνει να είναι πιο μόνος. Έρευνες δείχνουν ότι οι γονείς ασυναίσθητα έχουν την τάση να ρωτάνε συχνότερα τα παιδιά τους για το πώς αισθάνονται, αν αυτά είναι κορίτσια παρά αγόρια. Αποτέλεσμα; Άντρες με σοβαρό πρόβλημα στην επικοινωνία οι οποίοι δυσκολεύονται να δεθούν με άλλους ανθρώπους. «Τα αγόρια έχουν την τάση να συγκεντρώνονται πάνω στο πρόβλημα παρά στο συναίσθημα», λέει ο δρ Dan Kindlon, συγγραφέας του βιβλίου «Raising Cain: Protecting the Emotional Life of Boys». «Μέρος της ευθύνης του γονιού είναι να διδάξει το αγόρι ότι τα άσχημα συναισθήματα –πόνος, λύπη, θυμός, φόβος- χρειάζονται χρόνο για να περάσουν κι αυτό δεν είναι κακό. Απλώς πρέπει να κάνουν λίγη υπομονή και να δεχθούν το πώς αισθάνονται».

Η καλύτερη επένδυση στον αυριανό άντρα είναι να μάθεις το σημερινό αγόρι να μπαίνει στη θέση των άλλων και να μπορεί να νιώθει πώς αισθάνεται. Η συμπόνια θεωρείται μια από τις πιο πολύτιμες κοινωνικές δεξιότητες και ένα από τα σημαντικότερα θεμέλια για μια υγιή προσωπικότητα. Οι στατιστικές ωστόσο δείχνουν ότι οι σημερινοί 20άρηδες είναι κατά 40% λιγότερο ικανοί να νιώσουν συμπόνια από ό,τι οι νέοι πριν από 20 χρόνια. Οι ερευνητές δακτυλοδείχνουν γι’ αυτό τη βία στα ηλεκτρονικά παιγνίδια, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, αλλά και τα social media στα οποία η λέξη «φίλος» είναι εντελώς κενή. Ο δρ Dan Kindlon συμβουλεύει τους γονείς να παίζουν συχνά με τα αγόρια τους το παιχνίδι «τι θα γινόταν αν». «Ενθαρρύνετε το γιο σας να μπαίνει στη θέση ανθρώπων γύρω του, όπως για παράδειγμα του τερματοφύλακα σε ένα δύσκολο αγώνα ποδοσφαίρου. Ρωτήστε τον πώς θα χειριζόταν ο ίδιος την πίεση που αισθάνεται μπροστά στην απειλή ενός γκολ κι αφήστε τον να μιλήσει. Αν επαναλαμβάνετε αυτό το παιχνίδι μέσα στα χρόνια θα δείτε το παιδί σας να μεταμορφώνεται σ’ έναν ενήλικα που μπορεί να χειριστεί καλά κάθε κατάσταση που απαιτεί έλεγχο συναισθημάτων». Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και το διάβασμα. Η διεργασία που γίνεται στον εγκέφαλο όταν προσπαθούμε να μπούμε στη θέση φανταστικών ηρώων για τους οποίους διαβάζουμε σε ένα μυθιστόρημα, καλλιεργεί πολύ την ικανότητά μας να κατανοούμε τους άλλους.

  Ενίσχυσε την αυτοεκτίμησή του 

Η αυτοπεποίθηση είναι ένα από τα βασικότερα θεμέλια μιας υγιούς προσωπικότητας. Και δεν εννοούμε να μετατρέψεις το αρσενικό παιδί σου σε έναν εγωπαθή κι αλαζονικό τύπο που θα σηκώνει το φρύδι με ωραιοπάθεια μπροστά στον καθρέφτη, αλλά να αισθάνεται εμπιστοσύνη στον εαυτό του, να στηρίζεται στις δυνάμεις του και να αισθάνεται όμορφα για τον εαυτό του με μια υγιή δόση περηφάνιας για τα χαρίσματά του. Πώς το κάνουμε αυτό, θα πεις. Σύμφωνα με τους ειδικούς, θα πρέπει να αποφύγεις τις υπερβολές του τύπου «είσαι το εξυπνότερο παιδί στον κόσμο», «ο καλύτερος ποδοσφαιριστής», «ο πιο δυνατός» διότι το παιδί σου ξέρει πολύ καλά ότι το δουλεύεις. Περιόρισε τους επαίνους σου σε ρεαλιστικές και συγκεκριμένες προτάσεις που θα δίνουν έμφαση στην προσπάθεια και όχι τόσο στο αποτέλεσμα. Το  «μπράβο δούλεψες σκληρά» και «είμαι περήφανη που κατάφερες να τελειώσεις» είναι πολύ πιο ενθαρρυντικό για ένα παιδί από το «είσαι σπουδαίος». Απόφυγε επίσης να αποδίδεις συμπεριφορές στο φύλο του. Οι γενικεύσεις του τύπου «τα αγόρια δεν τα καταφέρνουν να είναι καθαρά», «τα αγόρια δεν τα πάνε καλά στα ελληνικά» μπορούν μόνο να πλήξουν την αυτοπεποίθησή του και ταυτόχρονα να ενισχύσουν τις αποτυχίες του αφού «βολεύεται» να μην κάνει κάτι επειδή «είναι αγόρι». Τα στερεότυπα των φύλων δεν είναι παρά μύθοι οι οποίοι αναπαράγονται και υιοθετούνται από μια κοινωνία χωρίς να εξετάζεται καθόλου η προσωπικότητα του ανθρώπου.

 Μάθε τον να σέβεται τους άλλους

 Εδώ είμαστε! Αν θα κρατήσεις μόνο μία συμβουλή από αυτό το κείμενο, ας είναι αυτή με τα τέσσερα γράμματα: όρια. Δείξε στον γιο σου από την εποχή που φοράει πάνες ότι υπάρχουν κανόνες και συνέπειες στο σπίτι σας για να μάθει ότι υπάρχουν κανόνες και συνέπειες σ’ αυτή τη ζωή. «Ένα αγόρι που μεγαλώνει παρακολουθώντας τους ανθρώπους με εξουσία να υπακούνε σε κανόνες και να μιλούν ο ένας στον άλλο με ενδιαφέρον και κατανόηση, έχουν εξασφαλίσει μια ζωή στην οποία ο σεβασμός θα είναι η δεύτερη φύση τους», λέει ο Michael Gurian, συγγραφέας του βιβλίου «The Purpose of Boys». Είναι πολύ σημαντικό να επιβάλλεις συνέπειες –αν βρίζει, βλέπει τηλεόραση σε ώρα που δεν του επιτρέπεται, δεν είναι συνεπής σε αυτά που υποσχέθηκε, ανάλογα τι θεωρείτε σημαντικό στο σπίτι – ώστε να ξέρει ότι θα τηρήσεις τους κανόνες. «Αν συνεχώς κανακεύετε το γιο σας και αισθάνεται ότι μπορεί να τη γλιτώνει με κάθε τι που κάνει, σταδιακά θα χάσει κάθε κίνητρο, θα γίνει κακομαθημένος, αγενής και άκαρδος απέναντι στους άλλους ανθρώπους». Και εννοείται ότι δεν νοείται να τον μάθεις να σέβεται τους άλλους, αν δεν παίρνει αυτό το παράδειγμα από εσένα. Κάθε ενήλικας στη ζωή του – η δασκάλα, ο προπονητής, οι γονείς των φίλων του – αξίζει το σεβασμό. Ακόμη και όταν έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτούς, μην παίρνεις αυτόματα το μέρος του. «Δείξε του ότι η αγένεια δεν είναι αποδεκτή. Πόσο μάλλον η επιθετικότητα ή και η βία. Δείξε του πώς να επιλύνει προβλήματα χωρίς αντιπαραθέσεις ακόμη και όταν αδικείται. Είναι ένα από τα πιο πολύτιμα μαθήματα στη ζωή», λέει ο Michael Gurian.

 Πιθανόν όσο μεγαλώνει το αγόρι στην οικογένεια να μειώνονται προοδευτικά οι αγκαλιές, τα φιλιά και τα ζουλήγματα από τους γονείς του. Μεγάλο λάθος! Όταν ο γιος σου είναι πολύ μεγάλος για να του δείχνεις σωματικά τη στοργή σου, θα το καταλάβεις από τον ίδιο καθώς θα διαμαρτύρεται κάθε φορά που τον αγγίζεις. Όσο δέχεται τις εκδηλώσεις τρυφερότητάς σου θα πει ότι τις έχει ανάγκη. Κι ένας άντρας που μαθαίνει να έχει τρυφερότητα, είναι έτοιμος να τη δώσει στους ανθρώπους μεγαλώνοντας. Σύμφωνα με τον Dr. Kindlon «αν ο γιος σου αντιστέκεται στις αγκαλιές και τα φιλιά, διάλεξε με προσοχή τις στιγμές που θα του τα προσφέρεις. Μην το κάνεις μπροστά στους φίλους του γιατί θα τον προσβάλεις. Σε καμία περίπτωση μην τον πνίγεις. Προτίμησε μια γρήγορη αγκαλιά ή ένα φιλί πριν τον ύπνο. Ακόμη και αν αντιδράσει να ξέρεις ότι τη χρειάζεται».

  Ο πατέρας αλλάζει τα πάντα

 Όσα και να πει μια μητέρα στο γιο της, τίποτα δεν έχει την ίδια βαρύτητα με το παράδειγμα του πατέρα. Αυτός θα του δείξει πώς να είναι σωστός άντρας, θέτοντας τον εαυτό του ως πρότυπο. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά οι άντρες έχουν τριπλασιάσει την παρουσία και την εμπλοκή τους στην ανατροφή των παιδιών τους. Ο Dr Steve Biddulph, συγγραφέας του βιβλίου Raising Boys, το οποίο θεωρείται η Βίβλος της ψυχολογίας του αρσενικού παιδιού, σημειώνει ότι για τα αγόρια ο πατέρας είναι η ασφάλεια και το πρότυπο. Πιστεύει μάλιστα ότι το Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής από το οποίο πάσχει σήμερα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αγοριών οφείλεται στην απουσία του πατέρα. Το ονομάζει μάλιστα Σύνδρομο Απουσίας του Πατέρα. «Για να εξελιχθείς σε έναν άντρα με υγιή προσωπικότητα θα πρέπει να ξέρεις έναν άντρα με υγιή προσωπικότητα», λέει, δίνοντας στους πατεράδες ένα ξεκάθαρο μοντέλο συμπεριφοράς.

Να είναι παρών: Ακούγεται απλό αλλά ένας πατέρας που περνά χρόνο αφοσίωσης στο γιο του δίνει στο παιδί το μήνυμα ότι τον αγαπά, απολαμβάνει την παρέα του και είναι εκεί αν τον χρειαστεί, του χαρίζει ασφάλεια και ζεστασιά.

  Να φέρεται με σεβασμό στις γυναίκες: ο τρόπος που φέρεται ο πατέρας στις γυναίκες και κυρίως στη σύντροφό του είναι καθοριστικός. Έτσι όταν ένας άντρας μπορεί να ζητά συγνώμη από τη γυναίκα του, να παραδέχεται τα λάθη του, να την αγκαλιάζει και να τη φιλά, να της μιλά με σεβασμό, να μοιράζεται τις δουλειές του σπιτιού, είναι όλα μοτίβα συμπεριφοράς που θα καθορίσουν τη μελλοντική σχέση του γιου με τις γυναίκες.

 Να δείχνει σωματική τρυφερότητα: πολλοί πατεράδες περιορίζονται στο να παίζουν πάλη με το γιο τους, στα φιλικά χτυπήματα και εικονικές μπουνιές, για να δείξουν σωματικά την αγάπη τους. Αυτό όμως μαθαίνει στα αγόρια να ελέγχουν τη φυσική τους παρόρμηση που συνδέεται με το συναίσθημα. Τα αγόρια έχουν ανάγκη πραγματικές αγκαλιές και φιλιά από τον πατέρα για να πιάνουν άμεσο το μήνυμα του συναισθήματος ώστε να αισθάνονται κι οι ίδιοι άνετα με το πώς νιώθουν.

Δεν υπάρχει ούτε και ένα αγόρι που να μην έχει ακούσει αυτή τη φράση και τις παραλλαγές της σε κάποια φάση της ζωή του. «Ξέρουμε όμως πόσο επιβλαβείς είναι όλες αυτές οι προσπάθειες να κάνουμε τα αγόρια πιο “σκληρά” και τι συνέπειες έχουν στη μετέπειτα ζωή τους», αναρωτιέται η σκηνοθέτιδα Jennifer Siebel Newsom που φέτος παρουσίασε το ντοκιμαντέρ  «The Mask You Live In» με θέμα την καταπίεση των αγοριών.

Στο φιλμ εξετάζει αυτό που ονομάζει «τοξικό ανδρισμό» και τις συνέπειές της. «Τα αγόρια μεγαλώνουν για να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους, να εκφράζουν τη δύναμή τους μέσα από την επιβολή και να αποδεικνύουν τον ανδρισμό τους μέσα από την επικράτηση πάνω στους άλλους». Αποτέλεσμα;

Τα αγόρια έχουν 30% περισσότερες πιθανότητες να παρατήσουν το σχολείο, είναι εφτά φορές πιο επιρρεπή στις αυτοκτονίες, αποβάλλονται από το σχολείο πέντε φορές πιο συχνά και διαγνώσκονται τέσσερις φορές συχνότερα με μαθησιακές δυσκολίες από τα κορίτσια.

Στις συνεντεύξεις τους στο ντοκιμαντέρ όταν τους ζητήθηκε να γράψουν σε ένα χαρτί το πιο βαθύ τους συναίσθημα οι μισοί περίπου έγραψαν «πόνος» και «θυμός». «Τα αγόρια μαθαίνουν από μικρή ηλικία ότι το να εκφράζεις συμπόνια και ευαισθησία για τους άλλους είναι αδυναμία. Λαμβάνουν συγκεχυμένα μηνύματα που τους αναγκάζουν να καταπιέζουν τα αισθήματά τους και να βρίσκονται σε μια διαρκή πάλη να αποδεικνύουν τον ανδρισμό τους.

Η κοινωνία μας απέτυχε να αναγνωρίσει και να ενδιαφερθεί για την κοινωνική και συναισθηματική ευημερία των αγοριών της».

 Περιοδικό Omikron, Τεύχος 211