Το ίντερνετ μπορεί να συμβάλει θετικά στην ψυχαγωγία και εκπαίδευση των παιδιών σας αλλά μπορεί επίσης να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνο. Στις ημέρες μας, είναι πρακτικά αδύνατο να αποκλείσουμε τη χρήση του ίντερνετ, όλες οι εκφάνσεις της ανθρώπινης κοινωνίας μεταφέρονται με ραγδαίους ρυθμούς στο διαδίκτυο και θα ήταν επομένως λάθος μας να προσπαθήσουμε να αποκλείσουμε τα παιδιά από το κοινωνικό σύνολο. Συνεπώς, καλό είναι να έχουμε πάντα στο μυαλό μας τουλάχιστον τα εξής:
- Εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας εις βάθος σχετικά με τη λειτουργία του ίντερνετ και όλες τις σχετικές εξελίξεις
Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά είναι συνήθως πολύ πιο ενήμερα από τους ενηλίκους σχετικά με τις εξελίξεις στο διαδίκτυο. Έχουν επιλογές κοινωνικής δικτύωσης και μπορούν να δημοσιεύουν προσωπικές τους πληροφορίες, να συνδιαλέγονται με γνωστούς και άγνωστους, να ψάχνουν πληροφορίες για γεγονότα και πρόσωπα είτε αυτές είναι αληθείς είτε ψευδείς, να κατεβάζουν νόμιμα και παράνομα μουσική και ταινίες κάθε είδους. Συνεπώς, οφείλετε να είστε πάντα ενήμεροι για τις τελευταίες τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις στο ίντερνετ, πάντα ένα βήμα μπροστά από τα παιδιά σας για τα τεκταινόμενα
- Μιλάμε με το παιδί μας και φροντίζουμε να μοιράζεται την αντίληψη του για το ίντερνετ με εμάς και να γνωρίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν
Τα παιδιά είναι όντως πολύ πιο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες από εμάς, αυτό όμως δεν είναι δικαιολογία για να αποφασίσουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για την προστασία τους και ότι «το παιχνίδι έχει χαθεί». Όπως οι δικοί μας γονείς μας ενημέρωναν για τους κινδύνους που μπορεί να κρύβονται πίσω από ανθρώπινες συμπεριφορές, πώς να αντιλαμβανόμαστε και να προσέχουμε κάθε φορά που η λογική και το ένστικτο μας αναγνώριζε παράξενες και ασυνήθεις συμπεριφορές, για τα θέματα που μπορούσαμε να συζητήσουμε με γνωστούς και αγνώστους, για τα περιθώρια που είχαμε να ενημερώνουμε άγνωστους και γνωστούς σχετικά με προσωπικά θέματα, για τη σημασία της εν γένει ηθικής και του νόμιμου και παράνομου τότε που η ζωή ήταν εκεί έξω, έτσι θα πρέπει να ενημερώνετε και εσείς τα παιδιά σας. Οι κίνδυνοι είναι οι ίδιοι ακριβώς, η «πλατφόρμα» δράσης άλλαξε, μην αφήνετε αυτή τη νέα «πλατφόρμα» να συγχωρεί/προωθεί νέα ήθη και έθιμα στο όνομα της εξέλιξης. Να θυμάστε ότι η ανθρώπινη φύση καθώς και οι πρωτεύουσες ψυχικές ανάγκες της δεν αλλάζουν δια μέσου των αιώνων.
- Ελέγχετε τακτικά τη χρήση των παιδιών σας στο ίντερνετ
Να ελέγχετε τακτικά τη συμπεριφορά τους στο ίντερνετ και να καταστήσετε στα ίδια δεδομένο ότι αυτό θα πράττετε ως υποχρέωση φροντίδας απέναντι τους, μην το κάνετε κρυφά. Να κοιτάτε το ιστορικό των ιστοσελίδων που επισκέπτονται και να είστε σίγουροι ότι κάτι ύποπτο θα συμβαίνει εάν σβήνουν το ιστορικό αυτό. Να ζητάτε να σας επιτρέπουν να διαβάζετε τα ηλεκτρονικά μηνύματα και τις διαδικτυακές συζητήσεις που κάνουν.
- Κάνετε διάλογο με τα παιδιά σας
Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ότι τίποτα δεν αντικαθιστά την προσωπική επαφή με τους ανθρώπους γύρω τους και την από κοντά επικοινωνία. Πρέπει επίσης να καταλάβουν ότι έχετε λόγους που ανησυχείτε και μεριμνάτε σχετικά. Μπορείτε να συζητήσετε μαζί τους σχετικά με το ηλεκτρονικό έγκλημα και τα σχετικά νέα σε άρθρα ή στην τηλεόραση. Ακούστε τη γνώμη των παιδιών σας και να απαντάτε σε τυχόν ερωτήσεις και ανησυχίες τους. Τονίστε ότι το ίντερνετ έχει πολλά καλά να τους δώσει εάν μάθουν να το χρησιμοποιούν με ασφάλεια. Επίσης, μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί τους και μέσω των κοινωνικών δικτύων ώστε να υπάρχετε στην διαδικτυακή κοινωνικοποίηση τους και να καταλάβουν ότι είστε ενήμεροι για τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις καλές και κακές δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο
- Εγκαταστήστε κάποιο καλό φίλτρο διαδικτυακής ασφάλειας για παιδιά
Τα φίλτρα αυτά σας δίνουν τη δυνατότητα να αλλάζετε το βαθμό απαγόρευσης ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Όσο το παιδί μεγαλώνει να ελέγχετε εάν έχει βρει κάποιο τρόπο να καθιστά ανενεργό το φίλτρο εν αγνοία σας
Να θυμάστε ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και δεν χρειάζεται ο ίδιος βαθμός ελέγχου και απαγόρευσης χρήσης για κάθε παιδί. Θέστε τα σωστά όρια για το παιδί σας και σε κάθε περίπτωση φροντίστε να μην εθιστεί στη χρήση του ίντερνετ.
- Ποτέ μην αφήσετε το παιδί να αγοράσει κάτι από το ίντερνετ
Εάν συμφωνείτε να αγοράσει το παιδί σας κάτι από το ίντερνετ να κάνετε την αγορά εσείς. Φροντίστε να μην γνωρίζει το παιδί σας τον αριθμό της κάρτας σας. Πολύ συχνά τα παιδιά απομνημονεύουν αριθμούς κάρτας και τους χρησιμοποιούν για αγορές στο ίντερνετ εν αγνοία των γονιών τους. Επίσης, ως δικηγόρος ίντερνετ έχω δει πολλές φορές παιδιά και έφηβους να αγοράζουν κάποιο αντικείμενο από αμφιβόλου προελεύσεως ιστότοπους και διαδικτυακούς πωλητές και να εξαπατώνται.
- Εξηγήστε στα παιδιά σας ότι τα αναγραφόμενα στο ίντερνετ δεν είναι πάντα αληθή
Τόσο τα παιδιά όσο και οι νέοι θεωρούν δυστυχώς ότι πηγή μίας πληροφορίας είναι το ίδιο το ίντερνετ! Δεν αντιλαμβάνονται την έννοια της πηγής μίας πληροφορίας οπότε και αντιλαμβάνονται το ίντερνετ ως αυθεντική πηγή πληροφόρησης όταν βλέπουν ή διαβάζουν κάτι online. Εξηγήστε τους! ή ζητήστε από τους δασκάλους τους να τους εξηγήσουν. Σαν παράδειγμα της αντίληψης των παιδιών ο Μπόρις Μπέκερ διηγήθηκε ότι ήταν έξω με το γιό του μια ηλιόλουστη ημέρα χωρίς ίχνος σύννεφου όταν ο γιός του του είπε «και όμως θα βρέξει σε πέντε λεπτά, το λέει στο ίντερνετ»!
- Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν ότι ποτέ δεν πρέπει να μοιράζονται προσωπικές τους πληροφορίες και να πιάνουν κουβέντα με αγνώστους στο ίντερνετ
Που μένουν τα παιδιά, που βρίσκονται ανά πάσα στιγμή, που πηγαίνουν σχολείο, που συναντιούνται με φίλους, που παίζουν, την ηλικία τους κλπ είναι μερικές από τις προσωπικές πληροφορίες τους που δεν πρέπει να μοιράζονται. Πρέπει να καταλάβουν ότι στο διαδίκτυο πολλές φορές κάποιος και κάτι είναι πιθανό να μην είναι όποιος δηλώνει ή/και όπως φαίνεται, ένας συνομήλικος τους μπορεί να είναι ένας ενήλικας, μία γυναίκα μπορεί να είναι ένας άντρας, μία φωτογραφία μπορεί να μην απεικονίζει τον πραγματικό συνομιλητή τους κλπ
Εάν έρθουν σε επαφή με cyberbullies που συχνάζουν στα κοινωνικά δίκτυα και σε online παιχνίδια κυρίως για παιδιά, αν έρθουν σε επαφή με οποιονδήποτε τα κάνει να αισθανθούν άβολα θα πρέπει τόσο να σας ενημερώνουν όσο και να έχετε ήδη βεβαιωθεί ότι γνωρίζουν πώς να αποκλείσουν (block) κάποιον χρήστη, πώς να ρυθμίζουν την πρόσβαση στα προσωπικά τους δεδομένα (privacy), αλλά και ενδεχομένως να κάνουν σχετική αναφορά (report) ακόμα και μόνα τους στον ιστότοπο που συνέβη το γεγονός
- Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι κάθε τι που θα αναρτήσουν στο ίντερνετ θα είναι διαδικτυακά εκτεθειμένο για πάντα ακόμα και αν το διαγράψουν
Η πληκτρολόγηση και η φυσική απόσταση από τους άλλους καθιστά υπερβολικά εύκολο να παρεκτραπούν τα παιδιά και να πουν πολλά που δεν πρέπει, αλλά και να υπερηφανευθούν για καταστάσεις που δεν πρέπει ή δεν είναι αληθείς. Πρέπει να φροντίσετε να κατανοήσουν τον κίνδυνο της μετέπειτα ενδεχόμενης ντροπής τους και της χρήσης της πληροφορίας που έχουν δημοσιεύσει από άλλους ανώριμους ή/και κακούς χρήστες
- Πάνω από όλα μάθετε στα παιδιά σας ότι το ίντερνετ μπορεί φαινομενικά να είναι μια διαφορετική κοινωνία με περισσότερες ελευθερίες, αλλά στην πραγματικότητα είναι η ίδια η κοινωνία με πολύ περισσότερους κινδύνους – το δίκαιο του ίντερνετ είναι υπό κατασκευή
Τόσο εσείς όσο και τα παιδιά σας θα πρέπει να καταλάβετε ότι, η νομοθεσία ακολουθεί τα κοινωνικά φαινόμενα για να τα ρυθμίσει αφού πρώτα τα αναγνωρίσει και κατανοήσει. Συνεπώς, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του ηλεκτρονικού εγκλήματος στη νέα κοινωνία του διαδικτύου που οι τεχνολογικές εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, χρειάζεται κρατική και νομική πείρα και γνώση που δεν υπάρχει ακόμα. Επομένως, είμαστε όλοι, ενήλικοι και ανήλικοι, αναγκαστικά επιφορτισμένοι με την υποχρέωση να προστατεύουμε τον εαυτό μας αποκομίζοντας γνώση και εφαρμόζοντας πρακτικά εξελιγμένη προσωπική διαδικτυακή κουλτούρα διατηρώντας τα αντανακλαστικά μας σε εγρήγορση.
Ως δικηγόρος ηλεκτρονικού εγκλήματος που ασχολείται με το δίκαιο του ίντερνετ γενικότερα συχνότατα έρχομαι αντιμέτωπη με διαδικτυακές υπηρεσίες που δεν συνεργάζονται επαρκώς και παρατηρώ βεβιασμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες που δεν αντανακλούν την απαραίτητη «πείρα» των διαδικτυακών κοινωνικών φαινομένων που οφείλει να αποκομίσει νομοθέτης προτού .
Τέλος, φροντίστε τα παιδιά σας να αναπτύξουν το αναγκαίο ένστικτο επιβίωσης και τα απαραίτητα αντανακλαστικά στην κοινωνία του διαδικτύου.
Αννα-Μαρία Φίλιππα, δικηγόρος με ειδίκευση στο Δίκαιο του Διαδικτύου
