Ηχολαλία: Γιατί το Παιδί μου Επαναλαμβάνει Ό,τι Λέω;

Ζαχαρούλα Τζαμπαζακη Ειδική Παιδαγωγός-Μαθησιακές Δυσκολίες

Επαναλαμβάνει το παιδί σας τις δικές σας λέξεις ή τις λέξεις των άλλων, αυτά που ακούει στην τηλεόραση ή τους ήχους που προέρχονται από το περιβάλλον; Τα παιδιά, τα οποία δεν εμφανίζουν καθυστέρηση στην ομιλία και ανήκουν στο φάσμα των αυτιστικών διαταραχών, τείνουν να επαναλαμβάνουν λέξεις και φράσεις, χωρίς να κατανοούν πλήρως τη σημασία τους, κάτι που συνιστά την ηχολαλία.

Τι είναι η Ηχολαλία;
Η ηχολαλία είναι η αυθόρμητη επανάληψη της ομιλίας των άλλων, δηλαδή η επανάληψη λέξεων, φράσεων και προτάσεων. Η επανάληψη μπορεί να πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την ακρόαση των λέξεων ή των ήχων, ή μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα, συνιστώντας με αυτόν τον τρόπο ένα είδος καθυστερημένης ηχολαλίας. Ακόμα, τα παιδιά με υπερλεξία συχνά εμφανίζουν ηχολαλία.

Σε τι διαφέρει η Ηχολαλία από την Υπερλεξία;
Η υπερλεξία είναι η αναγνωστική ικανότητα, η οποία είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη ικανότητα σε μία συγκεκριμένη ηλικία. Παρόλο που το παιδί επαναλαμβάνει συχνά λέξεις, τις οποίες έχει διαβάσει, δεν κατανοεί τη σημασία των λέξεων αυτών. Επαναλαμβάνει, δηλαδή, αυτό που έχει διαβάσει: σε αντίθεση, τα παιδιά με ηχολαλία επαναλαμβάνουν αυτά, τα οποία έχουν ακούσει. Και στις δύο περιπτώσεις, όταν τα παιδιά είναι μικρής ηλικίας, κατανοούν σε μικρό βαθμό τις λέξεις, τις οποίες επαναλαμβάνουν.

Μα, καταλαβαίνει τι λέει;
Ενώ φαίνεται πως το παιδί επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις στο σωστό πλαίσιο,συχνά δεν κατανοεί πλήρως τη γλώσσα αλλά και τις επιπτώσεις, τις οποίες έχουν τα λεγόμενά του. Παρόλα αυτά, η επανάληψη αποτελεί έναν τρόπο εκμάθησης της γλώσσας μέσω της απομνημόνευσης και συχνά συνιστά μία προσπάθεια για επικοινωνία. Για παράδειγμα, όταν ρωτηθεί, «Θέλεις χυμό;», η απάντηση του παιδιού σας ενδέχεται να είναι επίσης «Θέλεις χυμό;» με τον ίδιο επιτονισμό, με τον οποίο ρωτάτε.

Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιεί τη φράση ως κατάφαση στην ερώτησή σας. Με άλλα λόγια, επαναλαμβάνει την ερώτηση για να επιβεβαιώσει ότι πράγματι θέλει χυμό. Η επανάληψη της ερώτησης ενδέχεται να πραγματοποιηθεί ακόμα και με κάποια χρονική καθυστέρηση, απαντώντας ως εξής: «Ναι. Θέλω χυμό;». Παρομοίως, ένα παιδί, το οποίο ακούει στην τηλεόραση τη φράση «Έχεις γάλα;», ενδεχομένως να επαναλάβει τη φράση, ακόμα και αν δε θέλει γάλα, με τον ίδιο επιτονισμό και ρυθμό, με τον οποίο τον άκουσε στην τηλεόραση. Επίσης, σε αντίστοιχη ερώτησή σας -αν δηλαδή θα ήθελε γάλα- ενδέχεται να απαντήσει με την ερώτηση «Έχεις γάλα;».

Θα μιλήσει ποτέ με τον σωστό τρόπο;
Η παρουσία της ηχολαλίας στα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα αυτισμού, αποτελεί ένα καλό σημάδι: σημαίνει πως επεξεργάζονται τα γλωσσικά ερεθίσματα, παρόλο που αυτό συμβαίνει με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι τα επεξεργάζονται συνήθως τα παιδιά της ηλικίας του. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν καθυστέρηση στην ομιλία και με την πάροδο του χρόνου αποκτούν όλο και πιο σύνθετες δεξιότητες ομιλίας. Αποτελεί, δηλαδή, έναν τρόπο εκμάθησης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων ομιλίας, χωρίς, όμως, να συνιστά μία «μη φυσιολογική» ανάπτυξη στην ομιλία του. Παρόλα αυτά, η ανάπτυξη ενδέχεται να πραγματοποιηθεί σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Είναι πιθανό να σταματήσει την ηχολαλία;
Είναι σχεδόν απίθανο για ένα παιδί που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού, να σταματήσει να ηχολαλεί. Ωστόσο, η ηχολαλία ενδέχεται να γίνει λιγότερο έντονη και σε κάποιες περιπτώσεις σχεδόν μη αντιληπτή. Οι ενήλικες με αυτισμό εξακολουθούν να εμφανίζουν ηχολαλία, γεγονός το οποίο μπορεί να φαίνεται ως επανάληψη των φράσεων του συνομιλητή του (ή όχι). Σε περιπτώσεις, στις οποίες δίνονται οδηγίες για την εκτέλεση κάποιας δραστηριότητας, ενδέχεται να επαναλάβουν τις οδηγίες με μη συνειδητό τρόπο. Ακόμα, ενδέχεται να επαναλαμβάνουν λόγια από ταινίες, ή τηλεοπτικές εκπομπές: αυτό μπορεί να συμβαίνει και μη λεκτικά, δηλαδή επαναλαμβάνοντας τα λόγια από «μέσα» τους. Στην τελευταία περίπτωση, ακούγοντας τον εαυτό τους να επαναλαμβάνει τα λόγια, επαναλαμβάνουν αυτά που εκφέρουν.

Ναι, αλλά τί χρειάζεται να κάνω σε αυτή την περίσταση; Υπάρχει θεραπεία για την ηχολαλία;

Δεν υπάρχει θεραπεία για την ηχολαλία. Ωστόσο, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να ενισχύσει τις γλωσσικές του δεξιότητες. Αρχικά, κρατείστε την ψυχραιμία σας και προσπαθήστε να έχετε συγκροτημένο λόγο. Προσπαθήστε να είστε συγκεκριμένοι και άμεσοι, κάνοντας ερωτήσεις που απαντούν σε «ναι» ή «όχι». Λόγου χάρη, στο παράδειγμα που δόθηκε με το χυμό, αν το παιδί σας επαναλαμβάνει τις ερωτήσεις σας, μπορείτε να πείτε «Ναι, θέλω χυμό». Το πιο πιθανό είναι να απαντήσει επαναλαμβάνοντας τη φράση σας, συνηθίζοντας και απομνημονεύοντας με αυτόν τον τρόπο τη φράση αυτή. Χρειάζεται να είστε ήρεμοι, επίμονοι και υπομονετικοί.

Η ηχολαλία, παρόλο που δεν αποτελεί διαγνωστικό κριτήριο για τον αυτισμό, συχνά εμφανίζεται σε παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Η εμφάνιση αυτή σε ένα νήπιο δεν αποτελεί μία ένδειξη του αυτισμού: η ηχολαλία ενδέχεται να εμφανιστεί χωρίς το παιδί να βρίσκεται στο φάσμα. Εάν έχετε ανησυχίες ότι το παιδί σας ηχολαλεί, μιλήστε με τον παιδίατρο, ή επικοινωνήστε με κάποιον λογοθεραπευτή.

• ΖΑΧΑΡΟΥΛΑ ΤΖΑΜΠΑΖΑΚΗ