Έχω μια κόρη στην εφηβεία. Με προβληματίζει το ότι λέει ψέματα για βασικά θέματα παρόλο που της εξηγώ την αλήθεια κι ότι γίνει, η εμπιστοσύνη κερδίζεται.. Τι να κάνω; Π.χ. έκαναν κατάληψη στο σχολείο της γύρισε σπίτι αμέσως λέγοντας μου ότι η κυρία μας έδιωξε κι ήρθα και μετά μαθαίνω από ένα συμμαθητή της ότι έγινε κανονικά μάθημα.
Η απάντηση της Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτριας Ευφροσύνης Αλεβίζου
Τα στοιχεία που μου δίνετε εστιάζουν σε μία μεμονωμένη συμπεριφορά του παιδιού σας χωρίς να μου δίνουν την συνολικότερη εικόνα του οικογενειακού πλαισίου και του συνολικότερου προφίλ της κόρης σας ώστε να μπορέσω να επιχειρήσω μια εξατομικευμένη απάντηση. Θα σας απαντήσω λοιπόν διατυπώνοντας ερωτήματα και υποθέσεις που μπορεί να σας φανούν χρήσιμα και να σας οδηγήσουν στο να βρείτε τι χρειάζεται να κάνετε ώστε να υποστηρίξετε το παιδί σας και την μεταξύ σας σχέση. Ας δούμε λοιπόν σε ποιο πλαίσιο μπορούμε να τοποθετήσουμε την συμπεριφορά της κόρης σας: Είναι ένα παιδί που σας έλεγε ψέματα και σε μικρότερες ηλικίες; Αν ναι, τι έχετε αποπειραθεί ως τώρα να κάνετε από κοινού για να τροποποιήσετε αυτή της τη συμπεριφορά; Αν όχι, τι πιστεύετε ότι άλλαξε με την είσοδο του παιδιού στην εφηβεία;
Δείτε ακόμα: Προεφηβεία: Η δύσκολη περίοδος και τα συναισθήματα των παιδιών
Η κόρη σας λέει ψέματα συστηματικά; Δεν μου είμαι ξεκάθαρο τι εννοείτε όταν λέτε για «βασικά θέματα». Θα μου ήταν χρήσιμα κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα για να κατανοήσω αν τα ψέματα για βασικά, όπως λέτε, θέματα αποτελούν αντίδραση του παιδιού σας σε περιορισμούς, εκφράζουν κάποια βαθύτερη δυσκολία στη σχέση σας ή ακόμα και κάποια βαθύτερη συναισθηματική δυσκολία του παιδιού σας.
Αν η κόρη σας λέει ψέματα συστηματικά, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε τι οφείλετε να αλλάξετε στην μεταξύ σας επικοινωνία ώστε να της δοθεί το περιθώριο να είναι ειλικρινής. Έχει παρατηρηθεί ότι οι έφηβοι λένε περισσότερα ψέματα σε σύγκριση με τα μικρότερα παιδιά. Πώς εξηγείται αυτό; Οι έφηβοι μπαίνουν σε διαδικασία αυτονόμησης από τους γονείς, διεκδίκησης περισσότερης ελευθερίας και διαμόρφωσης της δικής τους ταυτότητας. Σε αυτή τους την πορεία μπορεί να αισθανθούν την ανάγκη να αποκρύψουν από τους γονείς τους πράγματα που τους συμβαίνουν ή επιλογές που κάνουν. Και αν δεν είναι σε θέση να αποκρύψουν, μπορεί να παραποιήσουν την πραγματικότητα. Βέβαια δεν λένε όλοι οι έφηβοι ψέματα και σίγουρα δεν λένε ψέματα σε συστηματική βάση. Αν υπάρχει ανοιχτή και θετική επικοινωνία μεταξύ του εφήβου και των γονιών, τότε ο έφηβος δεν αισθάνεται την ανάγκη να πει ψέματα προκειμένου να διεκδικήσει και να εκφραστεί. Επίσης αν το οικογενειακό σύστημα προσαρμόζεται στις ανάγκες του εφήβου για μεγαλύτερη ιδιωτικότητα, και πάλι ο έφηβος δεν θα αισθανθεί την ανάγκη να αποκρύψει ή να παραποιήσει πράγματα αφού θα έχει το περιθώριο του δικού του προσωπικού χώρου και κόσμου.
Δείτε ακόμα: 9+1 ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΜΑ ΤΟΥ ΕΝΑ ΑΓΟΡΙ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ
Σας προτείνω να προσπαθήσετε –είτε μόνη σας είτε με την βοήθεια του ειδικού- να ερμηνεύσετε την συμπεριφορά της κόρης σας ώστε να την κατανοήσετε. Γιατί το παιδί σας λέει ψέματα; Τι είδους εξηγήσεις σας έχει δώσει μέχρι τώρα; Εσείς τι υποθέσεις κάνετε; Τι είδους συμμετοχή έχει ο πατέρας της κόρης στην επικοινωνία σας;
Επίσης, θα σας προτείνω να διερευνήσετε την συμπεριφορά της κόρης σε επίπεδο οικογενειακών σχέσεων. Μέσα από την κλινική μου εμπειρία, βλέπω ότι συχνά τα δυσλειτουργικά πρότυπα συμπεριφοράς αποτελούν τρόπο διαχείρισης δυσλειτουργικών προτύπων επικοινωνίας. Θα πρέπει λοιπόν να σκεφτείτε και να παρατηρήσετε τι συμβαίνει στο οικογενειακό σας σύστημα. Κάποια οικογενειακά συστήματα επιτρέπουν ή ακόμα και ενθαρρύνουν το ψέμα ως μέσο έκφρασης και διεκδίκησης. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Αν εμείς οι ενήλικες χρησιμοποιούμε το ψέμα στην προσέγγιση του παιδιού μας, του συντρόφου μας και του περίγυρού μας, αυτό είναι κάτι που το παιδί γνωρίζει, παρατηρεί και μαθαίνει επίσης να χρησιμοποιεί γιατί εμείς οι γονείς λειτουργούμε ως πρότυπα μέσα από τις δικές μας εκδηλώσεις.
Αν το ψέμα είναι μέρος της συνολικότερης επικοινωνίας στην οικογένεια, το παιδί είναι πολύ πιθανό να μην αναγνωρίζει το κόστος του. Όλη η οικογένεια λοιπόν οφείλει να προσανατολιστεί προς το να κατανοήσει το κόστος της επικοινωνίας που περιλαμβάνει το ψέμα ως πρότυπο συνδιαλλαγής. To ψέμα βέβαια μπορεί να φαίνεται λειτουργικό, γιατί αποτελεί ένα μέσο παροδικής συγκάλυψης και αποφυγής συνεπειών ή ανάληψης ευθυνών. Μακροπρόθεσμα όμως έχει πολύ μεγάλο κόστος για την ταυτότητα των ατόμων και για τις σχέσεις των ατόμων μέσα στην οικογένεια. Το ψέμα είναι διαβρωτικό για τις οικείες σχέσεις, αλλά ποτέ δεν είναι αργά για τις σχέσεις να αποκατασταθούν αν έχουμε επίγνωση του πού έχουμε οδηγηθεί μέσα από την απουσία ειλικρίνειας. Βέβαια, όπως αντιλαμβάνονται συχνά οι έφηβοι μπορεί και η ειλικρίνεια να έχει κόστος μέσα σε ένα άκαμπτο οικογενειακό σύστημα που επιβάλλει κανόνες οι οποίοι είναι αναντίστοιχοι προς την φάση ανάπτυξης των παιδιών. Και εδώ θα πρέπει οι γονείς να αναρωτηθούν μήπως αντέδρασαν υπερβολικά σε καταστάσεις που οι έφηβοι χειρίστηκαν με λάθος τρόπους. Αν ο έφηβος προσδοκά αρνητική αντίδραση, αυτό τον αποτρέπει από το να είναι ειλικρινής.
Τι μπορείτε να κάνετε;
Αφού προσπαθήσετε να ερμηνεύσετε τη συμπεριφορά του παιδιού σας, θα σας πρότεινα να επέμβετε όχι στην ίδια τη συμπεριφορά με στόχο την απαγόρευσή της, αλλά στους παράγοντες που δημιουργούν και συντηρούν αυτή τη δυσλειτουργική συμπεριφορά.
Κατά τη γνώμη μου, η τιμωρία ως μέσο τροποποίησης της συμπεριφοράς δεν ωφελεί. Ειδικά στην περίπτωση των εφήβων, μπορεί να έχει και αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Έτσι, θα σας πρότεινα πριν από οτιδήποτε άλλο να επικεντρωθείτε στην επικοινωνία με το παιδί σας, στο να ανοίξετε μία δίοδο όπου το παιδί να αισθάνεται ασφαλές χωρίς να φοβάται ότι η ειλικρίνεια θα έχει κάποιο κόστος.
Δείτε ακόμα: 5 πράγματα που πρέπει να διδάξεις στην κόρη σου πριν μπει στην εφηβεία
Η λέξη κλειδί είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη. Μόνο βαδίζοντας προς το να εδραιωθεί εμπιστοσύνη και από τις δύο πλευρές, θα μπορέσετε να παραχωρήσετε στο παιδί σας την αυτονομία που έχει ανάγκη και θα μπορέσει και το παιδί σας να την χειριστεί με υπευθυνότητα. Πολύ απλά, αν η κόρη σας δεν σας εμπιστευθεί, δεν θα μπορέσει να είναι ειλικρινής απέναντί σας.
Αυτό προϋποθέτει βέβαια την επίγνωση των δικών σας ανασφαλειών και του πώς αυτές επιδρούν στις απαιτήσεις που έχετε για την συμπεριφορά του παιδιού σας. Θα πρέπει να αναρωτηθείτε αν αφήνετε αρκετό περιθώριο για την ανεξαρτησία που χρειάζεται το παιδί σας. Αν έχετε προσαρμόσει τους κανόνες και τα όρια της οικογένειας στην ηλικία που βρίσκεται το παιδί σας.
Είναι η κατάλληλη εποχή τώρα για να επαναδιαπραγματευθείτε όρια και κανόνες ώστε να ταιριάζουν στην νέα ηλικιακή φάση που διανύει το παιδί σας. Παραχωρείστε ένα βαθμό ιδιωτικότητας ώστε να μην νιώθει η κόρη σας ότι πρέπει να κρύβεται για να μπορεί να έχει το δικό της χώρο. Με αυτό φυσικά δεν εννοώ να διαπραγματευθείτε ζητήματα ασφάλειας του παιδιού σας. Αν διαπιστώσετε ότι τα ψέματα που σας λέει υποκρύπτουν καταστάσεις που θέτουν το παιδί σας σε κίνδυνο συναισθηματικά και κοινωνικά, τότε θα πρέπει να θέσετε σαφή όρια και να επιμείνετε στην τήρησή τους ώστε να προφυλάξετε το παιδί σας.
Ελέγξτε το θυμό σας για να μπορέσετε να ελέγξετε και τις αντιδράσεις σας.
Μην παίρνετε τη συμπεριφορά της κόρης σας προσωπικά. Το πιθανότερο είναι ότι δεν λέει ψέματα επειδή δε σας υπολογίζει, αλλά επειδή, προσπαθώντας να ορίσει την θέση της στον κόσμο, δεν έχει βρει ακόμα πιο λειτουργικό και ώριμο τρόπο για να διεκδικήσει την κάλυψη των αναγκών της. Εκτός αν αισθάνεστε ότι το παιδί σας αντιδρά σε κάτι με το να λέει ψέματα. Τότε πρέπει να διερευνηθεί τι είναι αυτό στο οποίο αντιδρά και τι προσπαθεί να σας πει μέσα από τη χρήση του ψέματος στην επικοινωνία σας.
Ενθαρρύνετε το παιδί επιβραβεύοντας κάθε προσπάθεια που κάνει να είναι ειλικρινής και ειδικά όταν πρόκειται για ζητήματα που γνωρίζει από πριν ότι θα διαφωνήσετε ή όταν πρόκειται για μια κατάσταση που δεν χειρίστηκε σωστά.
Σε ποια περίπτωση θα πρέπει να αναζητήσετε τη βοήθεια του ειδικού:
- Αν έχετε λόγους να πιστεύετε ότι με τα ψέματα που λέει η κόρη σας αποκρύπτει ή παραποιεί καταστάσεις που την θέτουν σε κίνδυνο. Ο ειδικός θα βοηθήσει την κόρη σας να αποκτήσει επίγνωση του ότι θέτει τον εαυτό της σε κίνδυνο και θα την καθοδηγήσει στο να βρει τρόπους να συνδυάσει την μεγαλύτερη ανεξαρτησία με μεγαλύτερη υπευθυνότητα.
- Αν διαπιστώνετε ότι τα επικοινωνιακά πρότυπα στην οικογένεια ενθαρρύνουν την εμφάνιση και διατήρηση της χρήσης ψέματος ως προσέγγισης μεταξύ των μελών. Ο ειδικός θα βοηθήσει την οικογένεια να προσανατολιστεί προς λειτουργικά, ώριμα και συναισθηματικά υγιή πρότυπα επικοινωνίας.
- Αν παρατηρείτε ή και διαισθάνεστε ότι τα ψέματα συνυπάρχουν με άλλου είδους ανησυχητικές συμπεριφορές και εκδηλώσεις, όπως υπερβολική απόσυρση του παιδιού, αγχώδεις εκδηλώσεις, έντονες μεταπτώσεις στη διάθεση, υπερβολική αντιδραστικότητα, άρνηση συνεννόησης, έκφραση οργής και αυτοκαταστροφικών ή και ριψοκίνδυνων συμπεριφορών, έκπτωση της σχολικής και κοινωνικής λειτουργικότητας.
- Σε κάθε περίπτωση, θα σας πρότεινα να αναζητήσετε την βοήθεια του ειδικού αν η κόρη σας καταφεύγει συστηματικά στο ψέμα. Χτυπώ το καμπανάκι του κινδύνου επειδή το ψέμα μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για την διαμόρφωση ταυτότητας του ατόμου. Το ψέμα φέρνει στο προσκήνιο χειριστικούς τρόπους σχετίζεσθαι και οδηγεί σε σχέσεις όπου το άτομο δεν μπορεί να είναι ο εαυτός του. Και επειδή η κόρη σας βρίσκεται στην μεταβατική φάση της εφηβείας, είναι κρίσιμης σημασίας να δομήσει την ταυτότητά της έτσι ώστε να είναι σε θέση και αργότερα στην ενήλικη ζωή της να χρησιμοποιεί υγιή πρότυπα επικοινωνίας και σχετίζεσθαι.
Συνοψίζοντας, τα δύο ερωτήματα που χρειάζεται να απαντήσετε είναι απλά, ωστόσο η απάντησή τους είναι πολύπλοκη και πρέπει να αναζητηθεί, όπως είδαμε, σε διάφορα επίπεδα: Γιατί έχει την ανάγκη η κόρη σας να λέει ψέματα; Τι έχει ανάγκη η κόρη σας ώστε να μην λέει ψέματα;
Πηγή: efiveia
