Πως ο έφηβος με αυτισμό μπορεί να γίνει ανεξάρτητος και υπεύθυνος

Ζαχαρούλα Τζαμπαζακη Ειδική Παιδαγωγός-Μαθησιακές Δυσκολίες

Μπορεί ένα παιδί ή ένας ενήλικος με αυτισμό να θεωρείται περιορισμένων κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, ωστόσο μέσω της εργοθεραπείας και άλλων πρακτικών, μπορεί να αναπτύξει στο μέγιστο δυνατό τις δεξιότητες αυτές, να μάθει να είναι ανεξάρτητος και υπεύθυνος.

Πως λοιπόν μπορεί η εργοθεραπεία να συμβάλλει στην βελτίωση εκείνων των δεξιοτήτων που θα κάνει ένα έφηβο παιδί με αυτισμό αυτόνομο και δραστήριο; Ποιοι είναι ακριβώς οι στόχοι στους οποίους εστιάζει ένας εργοθεραπευτής;

Ο ρόλος των εργοθεραπευτών έγκειται στο να βοηθούν τα άτομα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, στο σχολείο, στο σπίτι, στην κοινότητα. Οι έφηβοι που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού αντιμετωπίζουν καθημερινά δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και την αισθητηριακή επεξεργασία.

Οι ακόλουθες προτάσεις προέρχονται από εργοθεραπευτές που εργάζονται με εφήβους που ανήκουν στο αυτιστικό φάσμα.

1 Στόχος: Να βοηθήσουμε τον/την έφηβο να συμμετέχει σε δραστηριότητες με άλλους εφήβους.

Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Εξασκείστε τους εφήβους με αυτισμό να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες που ενδέχεται να προκληθούν από τις αισθητηριακές εμπειρίες με άλλους εφήβους (π.χ. ρούχα με έντονα χρώματα, δυνατή μουσική).
Οργανώστε συναντήσεις με μία ομάδα εφήβων (αγόρια και κορίτσια) σε ένα γνώριμο μέρος το οποίο δεν θα του προκαλέσει στρες.
Οι ομαδικές δραστηριότητες προτείνεται να είναι σύντομες και οργανωμένες. Ακόμα, προβλέψτε τον τρόπο με τον οποίο ο έφηβος με αυτισμό μπορεί να αποχωρήσει από την ομάδα, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο το ενδεχόμενο στρες.

Τι μπορεί να προσφέρει ο εργοθεραπευτής:

Να αναπτύξει στρατηγικές προκειμένου να ξεπεραστούν οι ενδεχόμενες δυσκολίες. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που ο αυτιστικός έφηβος χρειάζεται περισσότερο χώρο στο λεωφορείο, ο εργοθεραπευτής θα πρέπει να βοηθήσει τον έφηβο να εκφράσει τις προτιμήσεις του, όπως το να διαλέξει μία νέα θέση, να σταθεί όρθιος αντί να κάτσει κ.ο.κ.

Να αναγνωρίσει τις δραστηριότητες που ταιριάζουν στο κάθε άτομο, ενώ παράλληλα να προσπαθήσει να ενθαρρύνει το άτομο να συμμετέχει σε αυτές (π.χ. να κρατά τους πόντους σε έναν αγώνα μπάσκετ, να σχεδιάσει τα φυλλάδια για μία διοργάνωση).

Να οργανώσει το πλαίσιο της ομάδας που θα συμμετάσχει και να φροντίσει ώστε η συμμετοχή του να είναι επιτυχημένη: να εκπληρωθούν, δηλαδή, οι κοινωνικές προσδοκίες που θα έχει, να φέρει σε πέρας τις υποχρεώσεις του κ.λπ.

Να ενθαρρύνει την οικογένεια του εφήβου να πάρει μέρος στις δραστηριότητες, εξηγώντας τους κανόνες, δίνοντας παραδείγματα σε κάποιες από αυτές τις συναντήσεις και βοηθώντας τον μαθητή να κατανοήσει τις διαφορετικές αντιδράσεις που μπορεί να έχει κάθε μέλος μιας ομάδας σε διαφορετικές συνθήκες.

2. Στόχος: Να βοηθήσουμε τον αυτιστικό έφηβο να γίνει περισσότερο ανεξάρτητος και υπεύθυνος μαθαίνοντας να επιλύει προβλήματα.

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

Ρωτήστε ποιες είναι οι προτεραιότητές του καθημερινά και επικεντρώστε το ενδιαφέρον σε εκείνες τις δραστηριότητες που θα τον ενθαρρύνουν να ανεξαρτητοποιηθεί περισσότερο.
Εξηγήστε τους τρόπους λήψης αποφάσεων, δώστε μία πληθώρα επιλογών και κατόπιν συζητήστε τα υπέρ και τα κατά καθεμιάς, προτού καταλήξετε σε κάποια.

Τι μπορεί να προσφέρει ο εργοθεραπευτής:

Να συνεργαστεί τόσο με την οικογένεια του ατόμου όσο και με τον μαθητή, προκειμένου να οργανωθεί ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα καθημερινών δραστηριοτήτων (π.χ. περιλαμβάνοντας στο πρόγραμμα εικόνες αλλά και διάφορες εφαρμογές στο κινητό εάν είναι απαραίτητο).

Να βοηθήσει τον έφηβο να αντιλαμβάνεται την εξωλεκτική επικοινωνία κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων, όπως το να κατανοεί αστεία, να ερμηνεύει γραπτά μηνύματα και εκφράσεις προσώπου κ.λπ.

Να μάθει να διαχειρίζεται τον χρόνο.

Να αναλύει τις δραστηριότητες σε επιμέρους, απλά βήματα, να βοηθήσει τον έφηβο να παραμείνει ήρεμος και οργανωμένος και να προσδιορίσει την εξωλεκτική επικοινωνία που ταιριάζει στο μαθησιακό τύπο του ατόμου.

Nα εντοπίσει τις αισθητηριακές δραστηριότητες οι οποίες θα ταιριάζουν στο ηλικιακό προφίλ του μαθητή και θα τον ηρεμούν ή θα τον τονώνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για παράδειγμα, είναι καλό να αφαιρεθούν ετικέτες στα ρούχα, οι οποίες ενδέχεται να ενοχλήσουν τον έφηβο με αυτισμό, να αποφεύγεται η επικοινωνία μέσω τηλεφώνου ή μηνυμάτων και τέλος, να χρησιμοποιεί ακουστικά είτε για να ακούει μουσική είτε απλά να απομονώνεται, έτσι ώστε να μη διασπάται η προσοχή του από εξωτερικούς θορύβους.

3. Στόχος:Να βοηθήσουμε τον έφηβο με αυτισμό να βρει κάποια μορφή εργασίας και κυρίως να τον βοηθήσουμε να παραμείνει σε αυτή.

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

Εντοπίστε πιθανούς «εργοδότες» με βάση τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητες του εφήβου. Υποστηρίξτε την προσπάθειά του, μειώνοντας τους πιθανούς στρεσογόνους παράγοντες και ενημερώστε τους συναδέλφους του για τις πιθανές ανάγκες του, καθώς και για μελλοντικά ζητήματα που ενδέχεται να προκύψουν.

Τι μπορεί να προσφέρει ο εργοθεραπευτής:

Να διεξάγει μία ανάλυση θέσεως εργασίας, να εντοπίσει τις επαγγελματικές δεξιότητες, να προσδιορίσει τις δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτυχθούν και, τέλος, να πραγματοποιήσει επισκέψεις σε πιθανούς εργασιακούς χώρους για να συζητήσει με τους «εργοδότες» πιθανές τροποποιήσεις σε αυτούς, αλλά και τρόπους υποστήριξης του εφήβου.

Να υποστηρίξει τον έφηβο να εξασκήσει εκείνες τις κοινωνικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες στο χώρο εργασίας (π.χ. συνεργασία με τους συναδέλφους του, αντίδραση στην εργασιακή πίεση). Να βοηθήσει τον έφηβο να εκφράζει τις ανάγκες του (π.χ. να εργάζεται σε κάποιον ήσυχο χώρο και όχι στον χώρο υποδοχής).

4. Στόχος: Να βοηθήσουμε τον έφηβο να προετοιμαστεί επαρκώς για το μέλλον.

Προτεινόμενες δραστηριότητες:

Συζητήστε μαζί του, τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να εκφράζεται, όταν αυτό είναι απαραίτητο.
Επικεντρωθείτε σε αυτά τα βήματα που πρέπει να κάνει για να πετύχει υψηλότερους στόχους. Για παράδειγμα, εάν ένας από τους στόχους είναι να αποκτήσει το δικό του διαμέρισμα, δώστε του περισσότερα καθήκοντα μέσα στο σπίτι, εκπαιδεύστε τον στο να υπολογίζει καλύτερα τα χρήματα κ.λπ.

Τι μπορεί να προσφέρει ο εργοθεραπευτής:

Να εντοπίσει τις υπηρεσίες και τις παροχές που πιθανώς δικαιούται και να του παρέχει καθοδήγηση για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αιτηθεί για αυτές.

Να εντοπίσει τις αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν, εάν ο έφηβος μαθαίνει να οδηγεί. Να παρέχει εκπαίδευση στο πως μπορεί να χρησιμοποιεί τα ΜΜΜ και να διαχειριστεί ενδεχόμενα προβλήματα.

Να βοηθήσει τον έφηβο να συμμετέχει σε κοινοτικές δράσεις και να χρησιμοποιεί δημοτικούς χώρους, όπως ομάδες συζητήσεων, δημόσια κολυμβητήρια, εκδηλώσεις του δήμου.

Μετάφραση από: www.aota.org/About-Occupational-Therapy/Patients-Clients/ChildrenAndYouth/Autism/ASD-High-School.aspx

• αυτισμος
• εφηβεία
• κοινωνικες δεξιότητες