Έλενα Τριανταφύλλου
Η Ισιδώρα Σκουρλή, Διδάκτωρ του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, εξηγεί τα ψυχικά τραύματα που έχουν οι αγενείς άνθρωποι σύμφωνα με νέες μελέτες.
Η Ισιδώρα Σκουρλή, Διδάκτωρ του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών εξηγεί τα ψυχικά τραύματα που έχουν οι αγενείς άνθρωποι, πώς σκέφτονται εκείνοι που είναι αγενείς στο διαδίκτυο και πως εκείνοι που μιλούν με αγένεια από κοντά, σύμφωνα με τελευταίες έρευνες.
Η αγένεια είναι μεγάλη μάστιγα για την εποχή. Κι ενώ αναρωτιόμαστε “ήμασταν πάντα τόσο αγενείς σαν ανθρώπινο είδος, ή τώρα γίναμε;” ή Ισιδώρα Σκουρλή, Διδάκτωρ του Τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών εξηγεί με βάση τις τελευταίες έρευνες πως σκέφτεται και τί ψυχικά τραύματα έχει ένας άνθρωπος με κακούς τρόπους και κακή συμπεριφορά. Διαβάστε παρακάτω:
Αυτά είναι τα ψυχικά τραύματα των αγενών ανθρώπων
Η αίσθηση ότι οι άνθρωποι γύρω μας έχουν γίνει πιο αγενείς δεν είναι ξένη σε πολλούς. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Pew Research, σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί πιστεύουν ότι η αγένεια αυξάνεται, ενώ το 34% αναφέρει ότι συχνά παρατηρεί αγενείς συμπεριφορές σε δημόσιους χώρους. Παραδείγματα κυμαίνονται από δυνατή μουσική και βρισιές μέχρι το κάπνισμα σε ακατάλληλα μέρη ή τη φωτογράφιση αγνώστων χωρίς άδεια.
Η αγένεια δεν περιορίζεται μόνο σε αυτές τις «μικροπαραβάσεις». Συχνά εκδηλώνεται και σε καθημερινές αλληλεπιδράσεις: μια απότομη απάντηση σε μια ουρά, μια εχθρική χειρονομία στον δρόμο, ένα επιθετικό σχόλιο στο διαδίκτυο. Το ερώτημα που αναδύεται είναι γιατί η αγένεια φαίνεται να κλιμακώνεται και αν πράγματι έχει αυξηθεί σε σχέση με το παρελθόν.
Η Ψυχολογία της Αγένειας
Η έρευνα δείχνει ότι η αγενής συμπεριφορά δεν είναι πάντα αποτέλεσμα ενός «κακού χαρακτήρα». Μπορεί να πηγάζει από μόνιμα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως χαμηλή δεκτικότητα ή ναρκισσιστικά στοιχεία. Ωστόσο, συχνά αποτελεί αντίδραση σε περιστασιακούς παράγοντες, όπως το στρες, η κούραση ή η αίσθηση ότι κάποιος μας αδικεί.
Μια πρόσφατη μελέτη του Jonathan Culpeper και συνεργατών στο Πανεπιστήμιο Lancaster (2025) εισάγει την «Αρχή της Αμοιβαιότητας της Αγένειας» (Principle of Incivility Reciprocity – PIR). Σύμφωνα με αυτή, η αγένεια λειτουργεί σαν καθρέφτης: μια αγενής πράξη προκαλεί άλλη αγενή πράξη, και έτσι δημιουργείται ένας κύκλος «οφθαλμός αντί οφθαλμού». Αντί να επιλέξουν την υποχώρηση, οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να απαντούν με τον ίδιο τόνο, οδηγώντας σε κλιμάκωση.
Διαδικτυακή vs. Πρόσωπο με Πρόσωπο Αγένεια
Η μελέτη του Lancaster εξέτασε πώς εκδηλώνεται η αγένεια τόσο στις διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις όσο και σε συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο (F2F).
Διαδικτυακά: Οι χρήστες έχουν συχνά την αίσθηση ανωνυμίας, γεγονός που θεωρητικά θα μπορούσε να ενισχύει την αγενή συμπεριφορά. Ωστόσο, λόγω της δημόσιας φύσης των συνομιλιών, συχνά παρεμβαίνουν τρίτοι ή συντονιστές, γεγονός που περιορίζει την κλιμάκωση. Ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι η διαδικτυακή αγένεια συνοδεύεται συχνά από σαρκασμό, καθώς οι χρήστες έχουν λίγο περισσότερο χρόνο να σκεφτούν και να διατυπώσουν μια «έξυπνη» απάντηση.
Πρόσωπο με πρόσωπο: Οι αλληλεπιδράσεις αυτές καθοδηγούνται από κοινωνικούς και νομικούς κανόνες. Ωστόσο, η αμεσότητα της επαφής και η προσωπική εμπλοκή κάνουν την αγένεια πιο εύκολα κλιμακούμενη. Η επιθυμία για εκδίκηση μπορεί να μετατρέψει μια μικρή προσβολή σε ανοιχτή σύγκρουση.
Η βασική διαφορά είναι ότι στο διαδίκτυο η αγένεια συχνά εμφανίζεται με μια ξαφνική «έκρηξη», αλλά τείνει να ανακοπεί πιο γρήγορα λόγω της παρέμβασης τρίτων. Αντίθετα, πρόσωπο με πρόσωπο η αγένεια κλιμακώνεται βήμα-βήμα, ώσπου τελικά εξαφανίζεται κάθε ίχνος ευγένειας.
Παραδείγματα από την Έρευνα
Οι Culpeper και συνεργάτες σχεδίασαν σενάρια τόσο διαδικτυακά όσο και F2F για να δοκιμάσουν το μοντέλο PIR. Παράδειγμα F2F: ένας καβγάς για μια θέση στάθμευσης, όπου η αρχική παρατήρηση οδηγεί σε ανταλλαγή προσβολών και στη συνέχεια σε εμπλοκή τρίτων (υπάλληλος στάθμευσης). Παράδειγμα online: συνομιλίες σε Reddit και Google Groups, όπου ένα αρχικό προσβλητικό σχόλιο πυροδοτεί μια σειρά απαντήσεων με βρισιές, σαρκασμό και ειρωνεία. Σε αμφότερα τα σενάρια, επιβεβαιώθηκε η αλυσίδα της αμοιβαιότητας: η αγένεια γεννά αγένεια, δημιουργώντας μοτίβα που κλιμακώνονται.
Είναι οι άνθρωποι πιο αγενείς από παλιά;
Η έρευνα Pew έδειξε ότι πολλοί πιστεύουν πως η πανδημία οδήγησε σε χαλάρωση των κοινωνικών κανόνων, με αποτέλεσμα την αύξηση της αγένειας. Ωστόσο, η ανάλυση των Culpeper et al. και παλαιότερων μελετών δείχνει κάτι πιο σύνθετο.
Οι περισσότεροι εξακολουθούν να συμφωνούν για το τι θεωρείται αγενής συμπεριφορά. Είναι πιθανό η αγένεια να μην έχει πραγματικά αυξηθεί, αλλά να έχει γίνει πιο ορατή λόγω της συνεχούς έκθεσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην κάλυψη των ΜΜΕ.
Όπως σημείωσε παλαιότερη μελέτη του Πανεπιστημίου του Τέξας (Ickes, 2014), οι άνθρωποι με χαμηλή αναστολή, υψηλή παρορμητικότητα ή ναρκισσιστικά στοιχεία ήταν πάντα πιο πιθανό να εκδηλώνουν αγενείς συμπεριφορές· σήμερα όμως αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται στο επίκεντρο της δημοσιότητας, είτε μέσω ριάλιτι είτε μέσω πολιτικών συζητήσεων. Με άλλα λόγια, ίσως δεν έχουμε γίνει πιο αγενείς ως κοινωνία, αλλά η αγένεια προβάλλεται περισσότερο και λειτουργεί ως «clickbait».
Τι Μπορούμε να Κάνουμε
Η έρευνα δεν προσφέρει μόνο μια ψυχρή καταγραφή των δεδομένων αλλά και μια προοπτική αλλαγής. Αν η αγένεια γεννά αγένεια, τότε η ευγένεια μπορεί να γεννήσει ευγένεια. Αντί να ανταποδώσουμε μια αγενή συμπεριφορά με τον ίδιο τρόπο, μπορούμε να επιλέξουμε να «σπάσουμε» τον κύκλο της PIR. Αυτό δεν σημαίνει παθητικότητα, αλλά συνειδητή επιλογή να μην επιτρέψουμε σε μια στιγμή έντασης να κλιμακωθεί.
Η ευγένεια μπορεί να λειτουργήσει σαν «πίστωση» που δημιουργεί θετικό ισοζύγιο σε μια αλληλεπίδραση. Όσο πιο συχνά καλλιεργούμε αυτήν την επιλογή, τόσο πιο πιθανό είναι να ενισχύσουμε την αίσθηση κοινωνικής συνοχής, τόσο στο διαδίκτυο όσο και στον πραγματικό κόσμο.
Συμπέρασμα
Η αγένεια είναι ένα παλιό φαινόμενο που έχει αποκτήσει νέα ορατότητα στη σύγχρονη κοινωνία. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι δεν είναι κατ’ ανάγκη πιο αγενείς από ό,τι στο παρελθόν, αλλά η αγενής συμπεριφορά είναι πιο εύκολα προσβάσιμη στο δημόσιο μικροσκόπιο.
Το κρίσιμο είναι να αναγνωρίσουμε τον μηχανισμό της αμοιβαιότητας: αν απαντάμε με τον ίδιο τόνο, ο κύκλος συνεχίζεται. Αν επιλέξουμε να αντιδράσουμε διαφορετικά, ανοίγουμε τον δρόμο για μια πιο ισορροπημένη κοινωνική συνύπαρξη. Στο τέλος, η αγένεια ίσως να είναι λιγότερο μια αντανάκλαση της εποχής μας και περισσότερο ένας καθρέφτης των δικών μας επιλογών. Υπάρχουν όμως και 5 συμπεριφορές που νομίζουμε ότι είναι αγένεια αλλά στη πραγματικότητα αποτελούν σημάδια Αυτισμού.
Σχετικά άρθρα:
- 5 ψυχικά τραύματα από την παιδική ηλικία που μας ακολουθούν ως ενήλικες
- Αρκετά πια με την αγένεια και την απρέπεια!
- 7 ψυχολογικά προβλήματα που θα έπρεπε να αντιμετωπίσει ο καθένας πριν αποκτήσει παιδιά
Εσείς πως αντιμετωπίζετε την αγένεια; Πείτε μας στα σχόλια.
Όλα τα άρθρα για την ψυχολογία στο daddy-cool.gr
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την γραπτή άδεια από τον εκδότη.