Τι είναι μόρα; Μήπως σας έχει συμβεί;

Αν σας έχει τύχει να μην μπορείτε να κουνηθείτε ή να μιλήσετε για λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά, όταν σας παίρνει ο ύπνος ή όταν ξυπνάτε, τότε έχετε βιώσει ένα επεισόδιο υπνικής παράλυσης (ή αλλιώς μόρα).

Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να βιώνουν στον ύπνο τους μια κατάσταση που ονομάζεται υπνική παράλυση (λέγεται και μόρα). Είναι η στιγμή που κάποιος ξυπνάει και δεν μπορεί να κουνήσει κανένα μέλος του σώματός του, ούτε καν να μιλήσει. Με άλλα λόγια, ενώ ο εγκέφαλος έχει ξυπνήσει, το σώμα ακόμη κοιμάται. Αυτό διαρκεί συνήθως λίγα δευτερόλεπτα.

Πρόκειται για μια αβλαβή κατάσταση η οποία όμως μπορεί να προκαλέσει άγχος  ή τρόμο σε κάποιον που την έχει βιώσει και δεν γνωρίζει ότι αυτό το φαινόμενο είναι φυσικό (και όχι μεταφυσικό). Πρόσφατα, ερευνητές στον Καναδά υποστήριξαν σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Clinical Psychological Science» ότι ανακάλυψαν τι φταίει για την υπνική παράλυση (sleep paralysis). Πρόκειται για δύο νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, τη γλυκίνη και το γ-αμινοβουτυρικό οξύ ή GABA.

Συμπτώματα και αιτία

Η υπνική παράλυση (λέγεται επίσης παράλυση ύπνου ή υπνοπαράληση) συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος και το σώμα δεν συγχρονίζονται στη διάρκεια του ύπνου. Οταν το επίπεδο του ύπνου φτάσει στη λεγόμενη φάση REM (ένα στάδιο του ύπνου όπου υπάρχει βαθύς ύπνος και βλέπουμε όνειρα) οι μυς του σώματος χαλαρώνουν σε σημείο παράλυσης. Αυτό έχει ως συνέπεια ένα άτομο να καταλαβαίνει τι του συμβαίνει αλλά να μην μπορεί να κινηθεί.

Οπως είναι ευνόητο, ο άνθρωπος που έχει υποστεί υπνική παράλυση τρομάζει, αισθάνεται ότι δεν μπορεί ούτε καν να αναπνεύσει και φοβάται ότι πεθαίνει. Κάποιες φορές η κατάσταση αυτή «γεννά» και παραισθήσεις. Τυχόν παραισθήσεις κατά τη διάρκεια της παράλυσης, κάνουν αυτή την κατάσταση να αναγνωρίζεται όλο και πιο συχνά ως όνειρο, αφού κάποιος μπορεί να βλέπει ιδιόρρυθμα ή “ονειρικά” αντικείμενα. Ορισμένα από τα άτομα που βιώνουν αυτή την κατάσταση υποφέρουν επίσης και από ναρκοληψία.

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπάρχει η δυνατότητα κίνησης των ματιών αλλά και πολύ αργής κίνησης των άκρων και του στόματος. Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι μια έντονη (αλλά λανθασμένη) αίσθηση ασφυξίας που εμφανίζεται αποκλειστικά στο ξύπνημα. Ο ρυθμός της αναπνοής είναι χαμηλός λόγω του ύπνου αλλά το άγχος που προκαλεί η διαταραχή κάνει κάποιον να θέλει να αναπνεύσει γρηγορότερα, κάτι που εμποδίζει η παράλυση και προκαλεί ένα σχετικά σύντομο συναίσθημα ασφυξίας ή πνιγμού. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Περίεργους ήχους ή φωνές, μέσα ή έξω από το δωμάτιο
Έντονη αίσθηση κάποιας παρουσίας δίπλα σας ή κάπου στο δωμάτιο
Έντονο μυικό τρέμουλο ή/και έντονο βουητό (χτύπημα) στα αυτιά
Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν γιατί συμβαίνουν όλα αυτά αλλά πιθανολογούν ότι η διαδικασία λαμβάνει χώρα ώστε να μην γίνεται εκδραμάτιση των ονείρων. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο μπορεί να κάνει σε αυτή τη φάση κάποια αυτοκαταστροφική πράξη χωρίς να το καταλάβει.  Όταν κοιμόμαστε, κυρίως κατά τη διάρκεια του REM ύπνου, ο εγκέφαλος σταματά εντελώς την απελευθέρωση των μονοαμίνων (νορεπινεφρίνη, σεροτονίνη και ισταμίνη), των νευροδιαβιβαστών δηλαδή που είναι υπεύθυνοι για τις κινήσεις των μυών μας, έτσι ώστε να παραμένουμε σχετικά ακίνητοι. Πρόκειται για μια “δικλείδα ασφαλείας”, ώστε να μην αντιδρούμε σωματικά κατά τη διάρκεια του ύπνου. Σε περίπτωση π.χ. που ονειρευόμαστε ότι τρέχουμε, ο εγκέφαλός μας αποκλείει την κίνηση στα κάτω άκρα, επομένως αυτά δεν εκτελούν κίνηση αντίστοιχη του τρεξίματος.

Λίγα είναι γνωστά για την φυσιολογία της παράλυσης του ύπνου. Έχει προταθεί ότι η διαταραχή οφείλεται στη μετασυναπτική αναστολή των κινητικών νευρώνων στην περιοχή της γέφυρας στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, χαμηλά επίπεδα μελατονίνης μπορούν να σταματήσουν το ρεύμα αποπόλωσης στα νεύρα, κάτι που εμποδίζει την ενεργοποίηση των μυών έτσι ώστε κάποιος να μην κινείται όταν ονειρεύεται.

Πρόσφατα ερευνητές ανακάλυψαν ότι αιτία για την υπνική παράλυση είναι το αμινοξύ γλυκίνη (glycine) και το GABA. Το “γ-αμινο-βουτυρικό οξύ” (gamma-amino-butyric acid) ή GABA είναι ένας ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής, που εμποδίζει τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου να πυροδοτούν ανεξέλεγκτα, μειώνοντας τη συχνότητα εκφορτίσεων, “χαλαρώνοντας” έτσι το σώμα και μειώνοντας το άγχος.
Η άγνοια προκαλεί τρόμο

Οι ερευνητές μελέτησαν 293 άτομα, κυρίως γυναίκες, που στο σύνολό τους είχαν βιώσει υπνικη παραλυση. Όπως φάνηκε, τα άτομα που βιώνουν υπνική παράλυση νιώθουν πιο άσχημα όταν έχουν παράλληλα δει «απειλητικές» παραισθήσεις. Ορισμένα άτομα έχουν την αίσθηση ότι έχουν δεχτεί επίθεση από κάποιο φάντασμα, τέρας ή εξωγήινους.

Από τη μελέτη προέκυψε επίσης ότι η υπνική παράλυση «βαραίνει» περισσότερο συναισθηματικά τα άτομα που πιστεύουν σε μεταφυσικά φαινόμενα. Όσοι διαθέτουν πιο αναλυτική σκέψη και δεν πιστεύουν σε μεταφυσικά φαινόμενα, σε φαντάσματα κ.λ.π φαίνεται ότι επηρεάζονται ψυχικά σε μικρότερο βαθμό από την υπνικη παραλυση.

Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η μελέτη πραγματοποιήθηκε μέσω Διαδικτύου και όχι με βάση τυχαίο δείγμα συμμετεχόντων, όπως πρέπει να συμβαίνει σε τέτοιες μελέτες – στη συγκεκριμένη έρευνα συμπεριελήφθησαν άτομα που θέλησαν να απαντήσουν στις ερωτήσεις των ερευνητών.

Εξαιτίας των διαφορετικών μεθόδων έρευνας δεν έχει καταστεί εφικτό να διαπιστωθεί το ποσοστό των ανθρώπων που βιώνουν την υπνική παράλυση. Αυτό που έχει διαπιστωθεί όμως είναι ότι η υπνική παράλυση είναι αβλαβής.
πηγη