Ελένη Πανταζή
Η φανουρόπιτα δεν είναι απλώς μία νόστιμη συνταγή για κέικ. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Άγιο Φανούριο που τιμάται η μνήμη του στις 27 Αυγούστου. Ποια είναι η ιστορία, οι παραδόσεις και οι συμβολισμοί της;
Η φανουρόπιτα φτιάχνεται για Χάρη Του Αγίου Φανουρίου είτε όταν θέλουμε να μας φανερώσει κάτι, σαν τάμα, είτε προς τιμήν της γιορτής του στις 27 Αυγούστου. Το έθιμο θέλει να μοιράζουμε την πίτα σε συγγενείς, φίλους ή στη γειτονιά, για να πιάσει η ευχή και καθώς την φτιάχνουμε λέμε συγκεκριμένα λόγια. Ποια είναι όμως η ιστορία και οι παραδόσεις πίσω από τη φανουρόπιτα;
Η φανουρόπιτα δεν είναι απλώς ένα γλυκό που ψήνουμε κάθε Αύγουστο. Είναι μια πράξη ευλάβειας και πίστης που συνδέεται άρρηκτα με τη μνήμη του Αγίου Φανουρίου. Στις 27 Αυγούστου, η Εκκλησία τιμά τον Άγιο, ενώ οι πιστοί προσφέρουν την πίτα ως έκφραση ευχαριστίας και δέησης.
Η ιστορία της φανουρόπιτας
Ο Άγιος Φανούριος και το όνομά του
Το όνομα «Φανούριος» προέρχεται από το ρήμα «φαίνω» και συνδέεται με τη φανέρωση. Για αυτό και ο λαός πιστεύει ότι ο Άγιος βοηθάει να βρεθούν χαμένα αντικείμενα, να δοθεί φως σε δυσκολίες ή να «φανερωθεί» μια λύση σε προσωπικά ζητήματα. Το έθιμο περιλαμβάνει και το μοίρασμα της φανουρόπιτας σε γείτονες, συγγενείς ή φτωχούς, ως πράξη αγάπης και μνημόσυνο για την ψυχή της μητέρας του Αγίου.
Τι συμβολίζει η φανουρόπιτα
- Τα 7 ή 9 υλικά: Οι «τέλειοι» αριθμοί της Ορθοδοξίας, που συνδέονται με την πληρότητα και την ευλογία. Οι σταφίδες και τα καρύδια συμβολίζουν την αφθονία και τη γονιμότητα.
- Το μοίρασμα: η πίτα μοιράζεται πάντα σε γείτονες και φίλους, για να «πιάσει» η ευχή.
Έθιμα και δοξασίες
Παλιά έλεγαν ότι αν φτιάξεις φανουρόπιτα με πίστη, ο Άγιος θα σε βοηθήσει να βρεις χαμένα αντικείμενα ή να σου «φανερώσει» λύσεις σε προβλήματα. Σε πολλά χωριά, οι κοπέλες που ήθελαν να παντρευτούν έφτιαχναν φανουρόπιτα και μοίραζαν κομμάτια, ζητώντας να «φανεί» ο μέλλοντας σύζυγος στα όνειρά τους. Αλλού, κρατούσαν ένα κομμάτι στο εικονοστάσι για προστασία του σπιτιού.
Εικόνα/αγιογραφία:
Ο Άγιος Φανούριος συνήθως εικονίζεται νέος στρατιώτης με σταυρό στο δεξί χέρι. Σε παλαιές εικόνες υπάρχουν δώδεκα παραστάσεις του μαρτυρίου του. Η αρχαιότερη σωζόμενη εικόνα του βρέθηκε στη Ρόδο, γύρω στον 14ο αιώνα, σε ερείπια μιας παλαιάς εκκλησίας, κοντά στα τείχη της πόλης. Η εικόνα ήταν σε εξαιρετική κατάσταση, παρά το ότι όλα γύρω είχαν καταστραφεί. Αυτό θεωρήθηκε θαυμαστό σημείο και αφορμή για την αναζωπύρωση της τιμής του Αγίου.
Στην κεντρική μορφή εικονίζεται ο Άγιος νεαρός, με στρατιωτική περιβολή, κρατώντας σταυρό στο δεξί χέρι και αναμμένο κερί στο αριστερό. Γύρω από τη μορφή του υπάρχουν δώδεκα σκηνές μαρτυρίου: Να βασανίζεται με μαστίγωση. Να καίγεται με πυρσούς. Να τον σέρνουν οι στρατιώτες. Να τον λιθοβολούν. Να τον στήνουν σε αναμμένα κάρβουνα. Να τον σπαράζουν με σιδερένια εργαλεία. Να τον φυλακίζουν. Να τον δέρνουν με ρόπαλα.
Να τον βάζουν σε λάκκο με θηρία. Να τον τραβούν με σχοινιά. Να τον καίνε μέσα σε φούρνο. Να τον αποκεφαλίζουν. Αυτές οι σκηνές μαρτυρούν ότι υπέστη φοβερά βασανιστήρια για την πίστη του στον Χριστό και γι’ αυτό ονομάστηκε Μεγαλομάρτυρας.
Η παράδοση εύρεσης της εικόνας στη Ρόδο
Η εικόνα βρέθηκε όταν οι Ροδίτες έσκαβαν για να κτίσουν ή να αποκαταστήσουν τείχη. Μόλις αποκαλύφθηκε, οι κάτοικοι τη μετέφεραν με τιμές στον ναό και άρχισαν να τελούν πανηγυρική ακολουθία προς τιμήν του Αγίου. Από τότε η τιμή του Άγιου Φανουρίου εξαπλώθηκε από τη Ρόδο σε όλο τον ελλαδικό χώρο, την Κύπρο και την Κρήτη. Η Κύπρος ιδίως τον τιμά με μεγάλη λαμπρότητα, έχοντας μάλιστα χτίσει μεγάλες εκκλησίες στο όνομά του.
Σχετικά άρθρα:
- Φανουρόπιτα: Το κόλπο με το κορνφλάουρ που σίγουρα δεν ξέρεις και θα σε σώσει
- Γιατί η φανουρόπιτα θρυμματίζεται; Όλα τα μυστικά της γιαγιάς για να την πετύχεις
- Αγίου Φανουρίου 2025: Πότε φτιάχνουμε την φανουρόπιτα; – Παραμονή ή ανήμερα; – Το έθιμο και η ευχή που διαβάζουμε
- Φανουρόπιτα : 10 Συνταγές για του Αγίου Φανουρίου
- Φανουρόπιτα : Η καλύτερη συνταγή για το 2025