Χρήστος Πασχαλίδης
Πότε πέφτει για φέτος η Τσικνοπέμπτη και πως καθιερώθηκε η ημέρα που κατά την Ελληνική παράδοση τσικνίζουμε λίγο πριν μπούμε στην Σαρακοστή
Η Τσικνοπέμπτη γιορτάζεται κάθε χρόνο την Πέμπτη, 11 ημέρες πριν από την Καθαρά Δευτέρα. Πότε πέφτει για το 2025 η Τσικνοπέμπτη και πως καθιερώθηκε η ημέρα που κατά την Ελληνική παράδοση τσικνίζουμε λίγο πριν μπούμε στην Σαρακοστή.
Η φετινή Τσικνοπέμπτη πέφτει στις 20 Φεβρουαρίου. «Τσικνοπέμπτη» λέγεται η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου και έχει καθιερωθεί εκείνη την μέρα η κατανάλωση κρέατος.
Η καθιέρωση της «Τσικνοπέμπτης»
Το Τριώδιο αποτελείται από τρεις εβδομάδες πριν από την είσοδο στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή, δηλαδή την περίοδο της νηστείας πριν από το Πάσχα:
Καθαρά Δευτέρα 2025: Πότε θα κλείσουν τα σχολεία Έρχεται τριήμερο για τους μαθητές
η 1η εβδομάδα ονομάζεται Προφωνή ή Προφωνέσιμη ή και Απολυτή, η 2η εβδομάδα Κρεατινή ή Κρεοφάγος και η 3η εβδομάδα αποκαλείται Τυρινή ή Τυροφάγος που πλέον δεν καταναλώνεται κρέας, αλλά γίνεται κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων
Οι λόγοι της καθιέρωσης της Τσικνοπέμπτης και της κατανάλωσης κρέατος έχουν να κάνουν με την επερχόμενη μεγάλη νηστεία της Τεσσαρακοστής. Παραδοσιακά αυτήν την ημέρα δινόταν η δυνατότητα στα νοικοκυριά να καταναλώσουν με εορταστικό τρόπο το κόκκινο κρέας που είχε απομείνει πριν από τη νηστεία.
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας του Τριωδίου σταματάει η τακτική νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, σε αντίθεση με την δεύτερη εβδομάδα κατά την οποία ισχύει η νηστεία. Επομένως η «Τσικνοπέμπτη» παραδοσιακά λογίζεται ως εορτάσιμη ημέρα και το τραπέζι της χαρακτηρίζεται γιορτινό αφού έρχεται μετά από νηστεία και την επομένη είναι πάλι νηστεία.
Ημέρα αυτού του γιορτινού τραπεζιού καθιερώθηκε η Πέμπτη επειδή για την ορθόδοξη εκκλησία Τετάρτη και Παρασκευή είναι ημέρες νηστείας.
Η λέξη «Τσικνοπέμπτη» προέρχεται όπως είναι προφανές από την λέξη «τσίκνα», όπως αποκαλείται η μυρωδιά του ψημένου κρέατος. Επίσης έχει καθιερωθεί αυτή την μέρα να κυριαρχεί το κόκκινο χρώμα, είτε έχει να κάνει με το κρέας, είτε με το κρασί, για να θυμίζει το Πάσχα.
Η «Τσικνοπέμπτη» και σε άλλες χώρες
Πάντως η «Τσικνοπέμπτη» δεν είναι μονάχα ελληνική συνήθεια. Σε περιοχές της νότιας Γερμανίας και της Ελβετίας, για παράδειγμα, γιορτάζεται η Schmutziger Donnerstag («βρώμικη» Πέμπτη)
Είναι η Πέμπτη πριν από την Τετάρτη της Τέφρας, που σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής για τους Καθολικούς. Αυτή η Πέμπτη ήταν επίσης η τελευταία μέρα σφαγής πριν από το Πάσχα και πρόσφερε άλλη μια ευκαιρία για εκτενές γλέντι πριν από την εντολή της εκκλησίας για αποχή από το κρέας. Στο παρελθόν, τα προϊόντα κρέατος μπορούσαν να διατηρηθούν μόνο σε περιορισμένο βαθμό στις 40 ημέρες νηστείας. Η απαγόρευση του κρέατος περιελάμβανε επίσης όλα τα ζωικά προϊόντα όπως αυγά, γάλα και λαρδί.
Ο όρος «Schmotz», λοιπόν, αναφέρεται στο λίπος. Το λίπος σφαγής από χοίρους και χήνες ήταν άφθονο την Πέμπτη εκείνη και δεδομένου ότι αυτή τη μέρα ήταν επίσης η συνηθισμένη μέρα ψησίματος, λουκουμάδες και τηγανίτες σε λίπος ήταν εξίσου δημοφιλή εδέσματα στον Μεσαίωνα και είναι δημοφιλή ακόμη σήμερα.
Με τον ίδιο τρόπο ή με παραλλαγές η Τσικνοπέμπτη τιμάται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Οι Γάλλοι γιορτάζουν την Mardi Gras (Λιπαρή Τρίτη). Ημέρα κατά την οποία παραδοσιακά τρώνε κρέπες συνοδεία λιπαρών.
Στην Ισπανία η αντίστοιχη ημέρα είναι η Jueves Lardero, ενώ ανάλογες παραδόσεις παρατηρούνται και σε άλλες χώρες με χριστιανικούς πληθυσμούς, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία.