Πως θα διαλεξετε το σωστο Παιδικο Σταθμο.Πλήρης Οδηγός

Γράφει η Ιωάννα Αντωνιάδου – Κουμάτου, Αναπτυξιακή Παιδίατρος, Διευθύντρια Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Συνεργάτης Ευρωκλινικής Παίδων

Παιδικός σταθμός: πότε και πού πρέπει να πάει το παιδί μου

Ο παιδικός σταθμός είναι μια πραγματικότητα στη ζωή του παιδιού και της οικογένειας και ένα πολύ σημαντικό βήμα στη ζωή και των δύο. Είναι η στιγμή του πρώτου αποχωρισμού από το σπίτι και η στιγμή της ένταξης στο πρώτο κοινωνικό πλαίσιο.

Οι γονείς σχεδόν πάντα είναι ανήσυχοι και προβληματισμένοι και θέτουν ένα σωρό ερωτήματα και σκέψεις που αφορούν αυτή την απόφαση.
Παιδικός σταθμός ή σπίτι;
Μήπως πρέπει να αφήσω τη δουλειά μου;
Πότε είναι καλύτερα;
Τι θα κάνω με τις αρρώστιες;
Ποια είναι τα πλεονεκτήματά του;
Σε ποιο σταθμό να πάει; Έχει γιατρό;
Θα τρώει καλά; Πώς θα προσαρμοστεί;
Τι πληροφορίες πρέπει να δώσω για το παιδί μου ή την οικογένειά μου και σε ποιον;

Αυτά είναι ένα μέρος από τα ερωτήματα που ακούω να θέτουν οι γονείς στον παιδίατρο τους , που ως αυτή τη στιγμή είναι ο πιο κοντινός επαγγελματίας για την οικογένεια. Θα προσπαθήσω, λοιπόν, να προτείνω λύσεις ή να κατευθύνω τη σκέψη σας ώστε να βρείτε την καλύτερη δική σας λύση.

Θέλω να πω, δηλαδή, πως δεν υπάρχει απόλυτα σωστό ή απόλυτα λάθος. Υπάρχει το δικό μας σωστό, με βάση τις απόψεις μας για την ανατροφή, τις οικονομικές δυνατότητες, τις συνθήκες δουλειάς, τις εμπειρίες μας, τις αντοχές μας, την υγεία των μελών της οικογένειας ή του παιδιού, τις οικογενειακές σχέσεις, την ωριμότητα του παιδιού.

Όποια λύση και αν ακολουθηθεί όμως, πρέπει να ξέρουμε γιατί και πώς θα τη στηρίξουμε με σταθερότητα ώστε να αποβεί καλύτερη για το παιδί μας. Γιατί συχνά οι γονείς έχουν μια αμφιθυμία για την απόφασή τους και στην πρώτη δυσκολία παλινδρομούν, με συνήθως αρνητικό αποτέλεσμα για το παιδί.

Eίδη παιδικών σταθμών
Υπάρχουν σταθμοί που δέχονται νήπια μεγαλύτερα των 2,5 χρονών, οι λεγόμενοι παιδικοί σταθμοί, και σταθμοί που δέχονται βρέφη από 8 μηνών και άνω συνήθως και λέγονται βρεφονηπιακοί.
Υπάρχουν ελάχιστοι βρεφονηπιακοί σταθμοί, κυρίως ιδιωτικοί ή οργανισμών, που δέχονται μωρά από 2 μηνών, οπότε και λήγει συνήθως η άδεια μητρότητας.
Τόσο οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, όσο και οι παιδικοί σταθμοί, μπορεί να είναι:
Κρατικοί
Δημοτικοί
Ιδιωτικοί
Συλλόγων (αλλοδαπών, εργαζομένων σε συγκεκριμένο χώρο κ.ά.)
Οργανισμών (π.χ. Τράπεζες, ΟΤΕ, ΔΕΗ).

Εκτός από τους Κρατικούς παιδικούς σταθμούς, και τους σταθμούς των εργαζομένων στους οποίους συνήθως δεν υπάρχουν δίδακτρα και τους ιδιωτικούς όπου υπάρχουν, στους άλλους η οικονομική συμμετοχή ποικίλλει και μάλιστα πολύ.

Μερικά ασφαλιστικά ταμεία ή θέσεις εργασίας καλύπτουν ένα χρηματικό ποσό και μερικοί ιδιωτικοί σταθμοί είναι συμβεβλημένοι με ταμεία. Το ύψος των διδάκτρων, άλλες φορές αντανακλά στην ποιότητα παροχής και άλλες όχι. Θέλω να πω, πως υπάρχουν μικροί παιδικοί σταθμοί με χαμηλά δίδακτρα και πολύ μεράκι από την πλευρά των υπευθύνων και μερικές φορές παιδικοί σταθμοί με ακριβά δίδακτρα που μπορεί να είναι μόνο κατ΄ επιφάνεια καλοί.

Πολλοί σταθμοί ‘τάζουν’ πάρα πολλές και πολύ εξεζητημένες δραστηριότητες για τα παιδιά (ιππασία, πληροφορική, αγγλικά, παντομίμα …), οι οποίες – άδικα πιστεύω – επηρεάζουν θετικά τους γονείς. Σε ελάχιστους σταθμούς μπορεί να υπάρχει γονική συμμετοχή στη διοίκηση και τη λειτουρία ή γονικός έλεγχος.
Αυτό είναι μεγάλο προτέρημα για τη λειτουργία του σταθμού και το αίσθημα ασφάλειας των γονιών.

Λειτουργία των παιδικών σταθμών
Σε όλους τους παιδικούς σταθμούς τα παιδιά είναι χωρισμένα σε μικρές ομάδες με ηλικιακά κριτήρια συνήθως. Έτσι υπάρχουν:
Βρεφικά τμήματα
Μεταβρεφικά τμήματα
Προ-προ-νηπιακά τμήματα
Προ-νηπιακά τμήματα και
Νηπιακά τμήματα
Τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευση στο νηπιαγωγείο είναι υποχρεωτική και μερικοί παιδικοί σταθμοί δεν έχουν την άδεια να την παρέχουν. Έτσι πρέπει να ενημερωθείτε γι΄ αυτό πριν εγγράψετε το παιδί σας κάπου. Καμιά φορά μπορεί να κριθεί ότι ένα παιδί θα βοηθηθεί περισσότερο σε μια ομάδα μικρότερων παιδιών, οπότε και το θέμα συζητιέται με τους γονείς ή τους ειδικούς, εξηγώντας με ακρίβεια τους λόγους.
Το παιδαγωγικό προσωπικό συνήθως είναι απόφοιτοι Δημοσίων ή Ιδιωτικών οργανισμών με φοίτηση τουλάχιστον διετή.

Στους περισσότερους σταθμούς οι παιδαγωγοί δεν είναι απόφοιτοι ΤΕΙ ή Πανεπιστημίου ή υπάρχει μόνο ένας σε κεντρική θέση. Σε μερικούς το προσωπικό έχει πολύ μικρή προϋπηρεσία και σε άλλους αλλάζει συνέχεια. Έτσι καλό είναι να ενημερωθείτε για την εκπαίδευση , την προϋπηρεσία και τη σταθερότητα των παιδαγωγών.
Συνήθως σε κάθε τάξη υπάρχουν περισσότερα από 10 παιδιά με μια κύρια παιδαγωγό και μια βοηθό. Υπάρχει πρόγραμμα εκπαίδευσης, φαγητού, σωματικής δραστηριότητας, ξεκούρασης.

Οι δραστηριότητες είναι ατομικές ή ομαδικές, ανάλογα με την ηλικία. Οι περισσότεροι σταθμοί εφαρμόζουν καθημερινά οργανωμένα προγράμματα που ανταποκρίνονται στις αναπτυξιακές ανάγκες κάθε ηλικίας. Τα προγράμματα μερικές φορές είναι άκαμπτα και άλλες φορές δεν τηρούνται.

Καλό είναι να επιμείνετε σ’ αυτό. Κάθε ηλικία χρειάζεται πρόγραμμα, με παιδαγωγικό στόχο, σταθερό και ευέλικτο συγχρόνως. Η ακαμψία ή το χάος δεν βοηθούν τα παιδιά.
Στους καλά οργανωμένους σταθμούς υπάρχει κανονισμός λειτουργίας, ο οποίος γνωστοποιείται στους γονείς, με πληροφορίες για τα:

Ωράρια λειτουργίας
Συνθήκες μεταφοράς των παιδιών
Εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Εκπαιδευτικές εκδρομές
Διαιτολόγιο
Αργίες
Τρόπο επικοινωνίας γονιών-παιδαγωγών
Αντιμετώπιση αρρώστιας
Αν δεν υπάρχει, ζητήστε πληροφορίες για όλα αυτά. Στους περισσότερους – ιδίως βρεφονηπιακούς – σταθμούς, υπάρχει (και σύμφωνα με τον νόμο) ένας παιδίατρος, ο οποίος επισκέπτεται κάθε εβδομάδα ή και αραιότερα τον σταθμό και φροντίζει διάφορα θέματα υγείας και ασφάλειας των παιδιών ή και το διαιτολόγιό τους.

Είναι σκόπιμο όταν παίρνετε πληροφορίες για κάποιο προσχολικό πλαίσιο να ενδιαφερθείτε για την ασφάλεια του κτιρίου και του εξοπλισμού ( σκάλες, τζάμια, αυλή, τουαλέτες, έπιπλα, παιδαγωγικό υλικό, πυρασφάλεια, αντισεισμική προστασία…).

Το μεγάλο δίλημμα: Σταθμός ή σπίτι;
Πολλές φορές το δίλημμα αυτό δεν έχει θέση γιατί οι συνθήκες της οικογένειας –εργασιακές, οικονομικές, συναισθηματικές, ανυπαρξία βοήθειας – κάνουν τη λύση του σταθμού μοναδική.
Και τότε πρέπει να βρούμε ένα πλαίσιο, στο οποίο θα εμπιστευθούμε το παιδί μας και όλα θα πάνε καλά.
Αν όμως το δίλημμα το θέτει η ανάγκη για εκπαίδευση ή η συνύπαρξη με άλλα παιδιά, τότε πρέπει να ξέρουμε ότι μέχρι την ηλικία των 2,5 χρόνων είναι καλύτερο το σπίτι για κάθε παιδί.
Μέχρι τα 2,5 χρόνια τόσο από σωματική, όσο και από συναισθηματική άποψη, είναι καλύτερα ένα παιδί να μένει σε σταθερό, ασφαλές περιβάλλον με ένα πρόσωπο ‘δικό του’ (γιαγιά ή μπέιμπυ σίτερ). Σ’ αυτή την ηλικία τα παιδιά προτιμούν την ατομική ενασχόληση μαζί τους.
Προτιμούν τον χώρο τους και τον σεβασμό στις δικές τους ανάγκες και ρυθμούς περισσότερο από ποτέ.

Από εκπαιδευτικής πλευράς σε ένα σπίτι που του απευθύνονται, του μιλούν και σέβονται τους βιορυθμούς του, το παιδί τα έχει όλα.
Όσο για το παιχνίδι με τα άλλα παιδιά, τις πιο πολλές φορές τού είναι αδιάφορο γιατί δεν ξέρει ακόμη να συνεργάζεται και να μοιράζεται.
Η κοινωνικότητά του δεν το βοηθάει παρά να υπάρχει σχεδόν μόνο του ή να χαίρεται την συνύπαρξη με παιδιά παρουσία των γονιών του. Εξάλλου η καθημερινή βόλτα στην παιδική χαρά και η συναναστροφή με τούς συγγενείς φτάνουν.
Μετά τα 2,5 χρόνια το παιδί είναι έτοιμο, αλλά όχι υποχρεωμένο να παρακολουθήσει πρόγραμμα παιδικού σταθμού.

Μετά τα 3-3,5 χρόνια αρχίζει να γίνεται απαραίτητο. Βοηθιέται στο να αποκτήσει με δομημένο τρόπο γνώσεις και να αναπτύξει νοητικές δεξιότητες. Να μάθει και να χαρεί μέσα από τις δραστηριότητες του παιδικού σταθμού και το ελεύθερο παιχνίδι.
Περισσότερο απ’ όλα όμως, μαθαίνει να συναναστρέφεται, να συνυπάρχει, να μοιράζεται, να συνεργάζεται, να χαίρεται. Μαθαίνει να ακολουθεί τους κανόνες και τα όρια της ομάδας, να πειθαρχεί σ’ αυτά, να κοινωνικοποιηθεί. Γιατί το βασικότερο στοιχείο της κοινωνικοποίησης είναι η εκμάθηση και η αποδοχή των κανόνων συναλλαγής μέσα σε μια ομάδα και ο σεβασμός των άλλων αλλά και του εαυτού.

Και ηλικιακά είναι έτοιμο γι’ αυτά μετά τα 3 χρόνια. Οι αναπτυξιακές του ικανότητες μόνο τότε το βοηθούν.
Όμως απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ποιότητα του παιδικού σταθμού. Φροντίστε γι’ αυτήν, γιατί ιδίως στις μικρές ηλικίες το παιδί είναι ευάλωτο.
Έχω δει οικογένειες να ανατέμνουν με λεπτομέρεια την κάθε κυρία που φροντίζει το παιδί τους – και καλά κάνουν – και να εμπιστεύονται με μιας τον παιδικό σταθμό. Θα αρρωσταίνει συχνά πηγαίνοντας στον παιδικό σταθμό;


Οι αρρώστιες είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα.
Σε όποια ηλικία και αν αρχίσει να πηγαίνει στον παιδικό σταθμό θα αρρωσταίνει συχνά για τουλάχιστον τον πρώτο χρόνο. Οι ρινικές εκκρίσεις και ο βήχας όμως, θα είναι μαζί σας για μεγαλύτερο διάστημα. Αυτό γίνεται γιατί το παιδί με το να εκτίθεται σε ιούς και μικρόβια χτίζει σταδιακά την ανοσία του, αποκτά ανοσολογική μνήμη και μόνο έτσι δεν αρρωσταίνει συχνά μετά.
Είναι λοιπόν απαραίτητο να γίνει για να είναι ένα παιδί γερό. Το να μεγαλώσει σε γυάλινη προστασία δεν το βοηθάει.
Έτσι, μη φοβάστε τις συχνές λοιμώξεις -γιατί ουσιαστικά είναι προστασία- εκτός αν ο παιδίατρός σας γνωρίζοντας πιθανές ιδιαιτερότητες του παιδιού σας έχει άλλη γνώμη. Είναι αλήθεια όμως, πως μετά τα 3 χρόνια το ανοσοποιητικό του σύστημα είναι πιο έτοιμο να αντιμετωπίσει τις αρρώστιες και το παιδί επηρεάζεται λιγότερο από αυτές.
Έτσι και από αυτή την οπτική, η ηλικία μετά τα 2,5 χρόνια είναι καταλληλότερη για την έναρξη της φοίτησης σε παιδικό σταθμό.

Τι πρέπει να δω όταν πρέπει να αποφασίσω;
Όταν επισκεφθείτε τον βρεφονηπιακό σταθμό όπου προτίθεστε να στείλετε το παιδί σας, πρέπει να επισκεφθείτε όλους τους χώρους. Να δείτε τις κτιριακές εγκαταστάσεις, καθώς και το παιδαγωγικό υλικό. Να εκτιμήσετε την ασφάλεια και την καθαριότητα.
Να αξιολογήσετε την τάξη και την ευπρέπεια. Τα πρόσωπα του προσωπικού και τις εκφράσεις τους στο αντίκρισμά σας. Πρέπει να βιώσετε κάπως το κλίμα. Υπάρχει στοργή και αγάπη ή μήπως αδιαφορία; Υπάρχει ένταση στο χώρο ή ίσως βία και πώς αντιμετωπίζεται; Τα παιδιά είναι χαρούμενα ή δύσθυμα; Πρέπει να δείτε την αναλογία παιδιών/προσωπικού.

Αυτή είναι διαφορετική ανά ηλικία παιδιού γιατί είναι διαφορετικές και οι ανάγκες. Ωστόσο, μια ιδανική αναλογία όπως η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία ορίζει, είναι:
Μέχρι 2 χρόνων, 3 παιδιά ανά 1 ενήλικα
2-3 χρονών, 4 παιδιά ανά 1 ενήλικα
3-4 χρονών, 7-8 παιδιά ανά 1 ενήλικα
4-5 χρονών, 9 παιδιά ανά 1 ενήλικα
Επίσης, οι ομάδες των παιδιών ανά τάξη πρέπει να είναι πολύ μικρές στις μικρές ηλικίες και να μεγαλώνουν αργότερα. Έτσι ενδείκνυται να είναι 6 παιδιά στην ομάδα μέχρι την ηλικία των 2 χρονών και να φτάσει να γίνει το πολύ 20 παιδιά στην ηλικία των 5 χρονών.

Οι μεγαλύτερες ομάδες δεν μπορούν να λειτουργήσουν καλά και γεμίζουν ένταση τα παιδιά. Ξέρω πως αυτά υπάρχουν σε πολύ λίγους παιδικούς σταθμούς. Σας δίνω όμως την πληροφορία, ώστε να έχετε ένα μέτρο. Επίσης αξίζει να δείτε:
Τα παιχνίδια είναι σε καλή κατάσταση;
Τα παιδιά επιβλέπονται, ιδίως στο ελεύθερο παιχνίδι;
Ο υπαίθριος χώρος είναι ασφαλής;
Ο χώρος προετοιμασίας του φαγητού είναι μακριά από τις τουαλέτες;
Ο χώρος αλλαγής των μωρών ή οι τουαλέτες και οι νιπτήρες είναι καθαροί;
Τα μικρά επιβλέπονται στον ύπνο;
Αλλά και να αξιολογήσετε:
Αισθάνεστε άνετα στον χώρο αυτόν;
Τα παιδιά έχουν κίνητρα για δράση;
Πώς είναι οι ανθρώπινες σχέσεις;
Η φροντίδα των παιδιών είναι και ατομική και όχι μόνο ομαδική;
Πώς τηρείται το πρόγραμμα;
Πρέπει να ξέρετε ότι δεν είναι κάθε σταθμός καλός και εσείς πρέπει να αποφασίσετε γι’ αυτό με βάση τις προδιαγραφές, αλλά και τα προσωπικά σας κριτήρια. Γιατί, αν δεν νιώσετε εσείς άνετα, δεν θα νιώσει και το παιδί σας. Οι ‘αξίες’ επίσης των υπευθύνων του σταθμού πρέπει να ταιριάζουν με τις αξίες της οικογένειας.
Αυτό διασφαλίζει ευκολότερη ανατροφή του παιδιού σας. Ξέρω κάποιους προσχολικούς χώρους που έχουν για λόγους ελέγχου, κλειστό σύστημα παρακολούθησης, με κάμερες, στις τάξεις. H προσωπική μου στάση είναι εντελώς αντίθετη, ενώ άλλοι γονείς είναι ασφαλείς με την ‘παρακολούθηση’.
Να είστε σίγουροι ότι το παιδί μου θα ήταν δυστυχισμένο σ’ αυτό τον χώρο γιατί θα ήταν σε σύγκρουση με ένα ολόκληρο σύστημα αξιών μου, ενώ χαρούμενο για κάποιους άλλους γονείς που δεν αντίκεινται σε αυτό.
πηγη